Ülkemizde çok çeşitli ekosistemler bulunur. Ekosistemlerin özellikleri farklı tür canlıları bulundurmalarını sağlar. Şimdi bu ekosistemleri ve özellikleri öğrenelim.
A. Orman Ekosistemleri
Ülkemizdeki ormanlık alanlar nemli, yarı kurak ve kurak özellik göstermektedir. Ülkemizdeki ormanları bölge olarak gruplandırırsak Akdeniz, Doğu Karadeniz ve Batı Karadeniz olarak ayırabiliriz. Bu ormanları bulunan ağaç tiplerine göre ayırırsak, iğne yapraklı ve yapraklı ormanlar olmak üzere iki farklı orman şekli ayırt edilir.
• Batı Karadeniz Bölgesi’nde odunsu türlerden oluşan yapraklı ormanlar,
• Doğu Karadeniz Bölgesi’nde karışık ormanlar ve alg tipi çayır alanları,
• Akdeniz Bölgesi’nde dünyadaki en geniş sedir ormanları, çalılıklar, makiler, nemli – yarı nemli iğne yapraklı ve kuru ormanlar bulunur.
B. Step Ekosistemleri
Ülkemizde ormanların giderek azalması sonucunda Anodulu’da step ekosistemleri baskın duruma geçmiştir. Ancak son 50 yılda step alanları; tarım alanı açma, yanlış sulama, aşırı hayvan otlatma vb. nedenlerle bozulmuştur. Otsu bitkileri bulunduran step ekosistemleri günümüzde ülkemizin yaklaşık % 28 ini kaplar. 1935’li yıllarda ise bu oranın yaklaşık % 56 olduğu bilinmektedir. Step ekosistemleri barındırdıkları doğal bitki ve hayvan türleri bakımından oldukça zengin biyoçeşitliliğe sahiptir. Step ekosistemlerinde yaşayan türler tarım, ilaç sanayisi, endüstriyel sanayi vb. alanlara önemli katkılar sağlar. Özellikle İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerimizdeki step ekosistemlerinde yaşayan endemik türler dünyanın gen merkezidir. Bu türler ilk olarak bu bölgelerde ortaya çıkmıştır ve dünyaya bu bölgeden yayılmıştır.
Ülkemizde Anadolu’da bu bölgeye özgü yabani tahıl türleri yaşar. Dünyadaki tahılların büyük çoğunluğu bu bölgedeki yabani tahılların ıslah edilmesi ile yetiştirilmektedir. Ülkemizde step ekosistemlerinde yaşayan 120 endemik bitki türü bulunur. Bunlardan bazıları, Ankara çiğdemi, yanar döner çiçeği, çoban dikenidir.
Step ekosistemlerindeki hayvan türlerinden bazıları ise şunlardır: Anadolu mişonu (Ovis orientalis), kurt, huş faresi, köstebek, gelengi.
Avrupa’da nesli tükenme tehlikesi altında olan kuş türlerinden toy, küçük kerkenez, yılan kartalı, şahin, doğan, delice, mezgeldek, ibibik, bıldırcın canlı türleri ülkemizdeki steplerde yaşamaktadır.
C. Sulak Alan Ekosistemleri
Biyoçeşitliliği çok fazla olan ekosistemlerden biri de sulak alan ekosistemleridir. Sulak alanlar; doğal veya yapay, tuzlu veya tatlı sudan oluşan, durgun veya akıntılı olan, farklı derinliklere sahip sular, sazlıklar ve bataklıklardır. Ülkemizdeki sulak alanlardan bazıları; Van Gölü, Tuz Gölü, Kızılırmak, Fırat Irmağı, Manyas, Burdur gölleridir.
Sulak alanlar başta su kuşları olmak üzere birçok sucul türün yaşam alanıdır. Ayrıca ülkemiz, karalar üzerinden uçarak göç eden kuşların göç yolu üzerinde bulunur. ilkbahar ve sonbaharda birçok kuş türü farklı yoğunluklarda ülkemizden geçer. Göç eden kuşların geçiş yollarından bazıları, İstanbul Boğazı, Artvin – Borçka ve Hatay – Belen geçitleridir. Nesli tükenme tehlikesi altında olan pek çok kuş türü bir süre ülkemizde barınır. Bunlardan bazıları; tepeli pelikan, dik kuyruk ördeği, kara leylektir. Sulak alanlarda yaşayan bazı bitki türleri şunlardır: Saz, kamış, hasır otu, nilüfer, su mercimeği.
D. Deniz ve Kıyı Ekosistemleri
Ülkemiz farklı özelliklere sahip Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz denizleri ile çevrilidir. Marmara Denizi bir iç deniz özelliğindedir. Ege denizinde birçok ada, adacık, deniz mağaraları ve kayalık bulunur. Denizler ve kıyı ekosistemleri su canlıları bakımından oldukça zengin tür çeşitliliğine sahiptir. Bu ekosistemlerde birçok balık türü barınmaktadır.
Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan insanlar balıkçılık yaparak geçimini sağlamaktadır. Ancak aşırı avlanma sonucu kalkan, hamsi, uskumru, ton balığı, kılıçbalığı vb. balık türleri azalmaktadır. Örneğin; Mersin balığının nesli tükenme tehlikesi
altındadır. Denizlerin kirletilmesi vb. nedenlerle türü tükenmekte olan su canlılarından Akdeniz foku Ege Denizi’ndeki mağaralara sığınmıştır.
E. Dağ Ekosistemleri
Ülkemiz Alp – Himalaya dağ kuşağında yer almaktadır. Dağ ekosistemi ülkemizin yaklaşık yarısını kaplamaktadır. Dağların uzanışı, yüksekliği gibi özellikleri dağ ekosistemlerinde farklı canlı türlerinin yaşamasında etkili olur.
Ülkemizdeki biyolojik zenginlik, doğal yaşamın aksamadan sürdürülmesi için önemlidir. Ancak, insan etkisiyle oluşan birçok olay ülkemizin biyolojik çeşitliliğine zarar vermektedir.
Ülkemizde biyolojik çeşitliliği tehdit eden etkenlerden bazıları:
• Aşırı nüfus artışı
• Orman yangınları
• Aşırı hayvan avlanması
• Çarpık kentleşme
• Aşırı otlatma
• Çevre kirlilikleri
• Yol ve baraj inşaatları
