Prokaryot canlıların hepsi bir hücrelidir. Ökaryot canlılardan bazıları bir hücreli, bazıları çok hücreli küme halinde (koloni), bazıları da gelişmiş çok hücrelidir.
Şimdi bu canlılara örnekler verelim:
- Prokaryot hücreli canlılar Bakteriler
- Ökaryot bir hücreli canlılar Bira mayası, amip, öglena
- Ökaryot hücreli koloniler Pandorina, Eudorina, Volvoks
- Ökaryot çok hücreli canlılar fiapkalı mantar, bitkiler, hayvanlar
Şimdi kolonileri tanıyalım.
Bazı ökaryot bir hücreli canlılar bölündüklerinde birbirinden ayrılmayarak jelatinimsi bir madde içinde yapışık olarak kalır. Bu çok hücreli kümelere koloni denir.
Koloniler basit ve gelişmiş koloniler olmak üzere ikiye ayrılır:
Basit Kolonilerin Özellikleri
- Hücreleri arasında iş bölümü ve hücre farklılaşması yoktur.
- Hücrelerin tümü yapı ve işlev bakımından aynıdır. Hepsi büyüme, üreme, solunum gibi yaşamsal olayları birbirinden bağımsız şekilde sürdürür.
Gelişmiş Kolonilerin Özellikleri
- Hücreleri arasında iş bölümü ve ileri derecede olmayan hücre farklılaşması vardır.
- Hücrelerinden bazıları beslenme, bazıları hareket, bazıları koruma, bazıları da üreme gibi olayları gerçekleştirir. Gelişmiş kolonilere örnek olarak Eudorina ve Volvoks verilebilir.
- Bilim insanları gelişmiş kolonilerden Volvoks’u hücreleri arasında iş bölümü olduğu için, bir hücrelilerden çok hücrelilere geçiş formu olarak kabul ederler.
- Şekildeki Volvoks kolonisi, 8000 – 40000 hücrenin birleşmesiyle oluşmuş, içi boş küreye benzeyen bir yapıdadır.
- Volvoks’ta vücut hücreleri, koloninin korunmasını, hareketini ve beslenmesini sağlarken, eşey hücreleri ise eşeyli üremeyi sağlar.
- Kolonilerden daha gelişmiş bir yapıya sahip çok hücreli canlıların hücre sayısı çok daha fazla ve hücre farklılaşması ileri derecededir. Çok hücreli canlılarda doku, organ, sistem yapıları bulunur.
Hücre özelleşmesinin canlıya kazandırdığı bazı üstünlükler şunlardır:
- Enerjinin daha verili kullanılmasını sağlar.
- Organizmaya birçok işi bir arada yapma yeteneği kazandırır.
- Organizmanın büyük parçalar halindeki besinlerden yararlanmasını sağlar.
Hücre özelleşmesinin canlı için bazı sakıncıları şunlardır:
- Fazla özelleşmiş hücreler dayanıksız olur.
- Özelleşmiş hücre gruplarından bazılarının ölmesi organizmanın ölmesine neden olabilir.
- Örneğin beyin hücreleri ölen bir hayvan diğer hücreleri sağlam olsa da ölmektedir. Sonuç olarak özelleşmenin yararı zararından daha fazladır diyebiliriz.
Çok hücreli canlılarda;
- aynı görevi yapan hücreler bir araya gelerek dokuyu,
- dokular bir araya gelerek organı,
- organlar bir araya gelerek sistemi,
- sistemler bir araya gelerek çok hücreli canlıyı oluşturur.
