Sizlere spermatogenez tanımı yapmadan önce konuyu daha iyi anlamanız için akış sırasına göre gideceğiz. Yani spermatogonyumların gelişerek birincil spermatositi daha sonra ikincil spermatositi oluşturmasını ve son olarak da spermatit olarak adlandırılan sperm hücrelerini nasıl oluşturup spermatogenez sürecini gerçekleştirdiğini anlatacağız.
Erkek üreme sisteminde yer alan spermler 2n kromozomlu sperm ana hücrelerinden meydana gelmektedir. 2n kromozomlu sperm ana hücresine spermatogonyum denilmektedir. Erkekler ergenlik çağı olarak nitelendirilen zaman dilimi içerisinde spermatogonyumlar mitoz bölünme geçirerek sayılarını çoğaltırlar. Tabi ki bu süreç ergenlikten sonrada devam etmektedir.
Meydana gelen spermatogonyumlar gelişerek kendilerini mayoz bölünmeye hazır hale getirirler. Mayoz bölünmeye hazır durumdaki spermatogonyumlara birincil spermatosit denilmektedir.
2n kromozomlu birincil spermatositler mayoz I aşamasında geçtikten sonra haploit (n) kromozomlu 2 adet hücre oluşur. Oluşan bu haploit kromozomlu hücrelere ikincil spermatosit denilmektedir.
Daha sonra mayoz II evresinden geçen spermatositler n kromozomlu 4 adet hücreyi meydana getirir. Meydana gelen bu hücrelere ise spermatit denilmektedir.
Mayoz I ve mayoz II evrelerinde bölünme ile testislerde seminifer tüpçüklerin içerisinde spermlerin oluşmasına spermatogenez denilmektedir. Yukarıda anlattığımız tüm kavramlar ve olaylar spermatogenez sürecini anlatmaktadır.
Spermatogenez sonucu meydana gelen her sağlıklı sperm hücresi ;
- Eşit büyüklükte olup,
- Eşit miktarda sitoplazma,
- Eşit miktarda genetik materyal, içermektedir.
Yukarıda olaylar sonucu meydana gelen spermatitler, gelişmek üzere seminifer tüpçüklerden ayrılır ve erkek üreme sistemindeki özel bölümlere geçerek burada hareket etme yeteneğini kazanırlar.
Spermatogonyumdan hareketli sperm oluşması için gerekli olan süre 65 ile 75 gün arasıdır. Yetişkin bir erkek bireyde günlük ortalama 3,000,000 milyon spermatogonyum bu sürece başlamaktadır.
Spermin yapısı görevi uyumlu bir şekilde işlev görmektedir. Sperm baş, gövde ve kuyruk kısmıdan oluşmaktadır. Sperm hücrelerinin baş kısmında n kromozomlu çekirdek ve akrozom olarak adlandırılan yapı bulunmaktadır. Akrozom, içerisinde sindirim enzimleri bulunmaktadır. Akrozom en temel görevi ise yumurta hücresini delmektir.
Spermin orta kısmında ise mitokondri bulunmaktadır. bilindiği üzere mitokondri enerji üretme merkezidir. Sperm hücresi içerisinde yer alan mitokondri de sperm için enerji üreterek hareket etmeyi sağlamaktadır.
Spermin kuyruk kısmında ise kamçı denilen yapı bulunmaktadır. kamçının içerisinde ise onun hareket etmesini sağlayan mikrotübüller bulunmaktadır. Mikrotübüller mitokondriden aldıkları enerjiyi kullanarak hareket ederler.
Sperm yapısı içerisinde yer alan kamçının fizyolojik ve biyolojik yapısı sıvı içerisinde yüzmeyi kolaylaştırır. Kamçının bu hareket özelliği spermin yumurta hücrelerine doğru hareket etmesini yardımcı olarak döllenmeyi meydana getirir.
Ancak bazı canlılarda kamçı bulunmamaktadır. ascaris türündeki bazı bağırsak solucanları hareket olayını amip gibi hareket ederek yapmaktadır. Bu nedenler spermler farklı canlılarda farklı özellikler ve şekiller gösterirler.
Spermatogenezin başlaması o türün üreme döngüsü ile ilişkilidir. Spermatogenez yetişkin erkek bireylerde sürekli veyahut belirli dönemlerde meydana gelebilmektedir.
Spermatogenez – PDF
