SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR
İnsanda karaciğer, pankreas ve safra kesesi salgıladıkları maddelerle besinlerin sindirilmesinde etkili olur.
Karaciğer
Karın boşluğunda midenin sağ üst kısmında yer alan karaciğer, vücudumuzun en büyük organıdır.
Karaciğer sağ ve sol olmak üzere iki loptan, her lop ise binlerce küçük lopçuktan oluşur. Lopçuklar karaciğerin en küçük yapısal birimleridir.
Karaciğer tarafından gerçekleştirilen hemen her görev lopçuklarda yapılır. Lopçukların çevresinde toplar damar, safra kanalları ve karaciğer atar damarının kolları uzanır.
Karaciğer lopçuklarında alyuvar yapan retikulo endotel hücreleri ile ömrünü tamamlamış alyuvarları parçalayan kupfer hücreleri bulunur
Karaciğer sağ lobunun alt yüzeyinde safra kesesi yer alır. Karaciğer hücreleri tarafından salgılanan safra (öd sıvısı), ince kanalcıklar yardımıyla karaciğer kanalına getirilir.
Karaciğer kanalı, karaciğerden çıktıktan sonra iki kola ayrılır. Bir kol fazla safrayı safra kesesine götürür.
Koledok kanalı olarak bilinen diğer kol ise safrayı on iki parmak bağırsağının başlangıcında bulunan water kabarcığına döker.
Safra sıvısının görevleri şunlardır:
- Yağları daha küçük parçalara ayırarak mekanik olarak sindirilmesini sağlar.
- Yağın sindirimi sonucu oluşan yağ asitleri ve gliserol ile yağda eriyen vitaminlerin (ADEK) emilimini kolaylaştırır.
- Kanda oluşan çeşitli yıkım ürünlerinin atılmasında etkilidir. Örneğin hemoglobinin parçalanma ürünü olan bilirubin ve karaciğerde sentezlenen kolesterol gibi.
- Bağırsağa gelen asidik besinleri nötralize ederek pH nın yükselmesini sağlar.
- Antiseptik özelliği ile zararlı bakterilerin öldürülmesini sağlar.
Karaciğerin görevleri şunlardır:
- Vücut ısısının ve kan basıncının düzenlenmesini sağlar.
- Zehirli maddeleri (hidrojen peroksit gibi) zehirsiz hale dönüştürür (detoksifikasyon).
- Pıhtılaşmayı sağlayan protrombin ve fibrinojeni üretir.
- Kanın damarlar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparini üretip kana verir.
- Yaşlanan alyuvar hücrelerini parçalar.
- Embriyonik dönemde ve kansızlık durumunda kan hücrelerinin üretilmesini sağlar.
- Kanda bulunan glikozun fazlasını, glikojen halinde depo eder ve kanda glikoz eksikliğinde, bu glikojeni parçalayarak glikozları kana verir.
- Esansiyel (temel) olmayan tüm amino asitleri sentezler.
- Protein metabolizması sonucu oluşan NH3’ü (amonyak) üreye çevirir.
- A, D, E, K ve B12 vitaminleri ile demir ve bakır gibi mineralleri depolar. A vitamini sentezler.
- Proteinlerin ve karbonhidratların, yağlara dönüşümünü sağlar. Bu sayede, vücuda alınan besin fazlasının depolanabilecek hale getirilmesinde etkili olur.
Pankreas
- Karın boşluğunda mide ile oniki parmak bağırsağı arasında yer alan pembe renkli bir organımızdır.
- Pankreasın sindirimle ilgili salgıları; (amilaz, lipaz, tripsinojen, kimotripsinojen enzimleri, DNA az ve RNA az enzimleri), virsung kanalı ile vater kabarcığına getirilir.
- Oradan da oniki parmak bağırsağına dökülür. Pankreasın enzim salgılaması için, sekretin ile kolesistokinin hormonlarının ve vagus sinirinin birlikte etki yapmaları gerekir.
