İki sinir hücresinin veya bir sinir hücresinin başka bir hücre çeşidiyle yaptığı bağlantı noktalarına sinaps denir. Bir nöronun aksonu ile diğer nöronun dendritinin karşılaştığı boşluğa sinaps boşluğu denir. Aksonların sinaps boşluğunda sonlanan uçlarına da sinaptik yumru adı verilir.
İmpulsların sinapslardan geçişi bazı salgı maddeleriyle yapılır. Bu maddelere nörotransmitter (taşıyıcı), bu olaya ise kimyasal iletim denir. Salgılama golgi organellerinden yapılır.
Sinaps boşluğundaki iletim, sinir zarındakine göre oldukça yavaştır. Nörotransmitter maddeler, nöronun çeşidine ve impulsların sıklığına göre çeşitlilik gösterebilir.
Bu maddelere örnek olarak asetil kolin, nöradrenalin, dopamin ve serotonin gibi organik bileşikler verilebilir. Bu maddeler, aralığın karşı ucundaki dendritlere bağlanır. Bu bağlanma dendrit ucunda depolarizasyona neden olur. Böylece aynı şiddette ve özellikte impuls oluşturularak dendritten aksona doğru taşınır
İmpulslar sinapslarda seçici dirençle karşılaşırlar. ımpulslar seçilerek tüm organlar yerine sadece belirli kaslara veya bezlere iletilir. Böylece her organın gereksiz yere uyarılması engellenir.
Bazen nörondan bir impuls geçerken sinapsta diğer bir impuls etkisiz hale getirilebilir. Bu olaya engelleme denir. Bazen de sinapstan geçen bir impuls, diğer bir impulsun şiddetini artırabilir.
İmpuls Oluşumu ve İletimi
Dış ve içten gelen uyartıların sinir hücresinde oluşturduğu elektriksel ve kimyasal değişimlere impuls denir. Nöronda impuls iletim yönü daima dendritlerden aksonlara doğrudur.
Bir impulsun oluşabilmesi için gerekli olan en az uyartı şiddetine eşik şiddeti (eşik değeri) denir. Bu değerin altındaki uyarılara nöron cevap veremez. Bu değerin üzerindeki uyarılar da impuls hızını ve etkisini değiştirmez. Yani eşik değerinin üzerindeki uyartılara sinir hücresi hep aynı tepkiyi gösterir.
Bu şekilde sinir hücresinin uyarıya cevap vermemesi, ya da bütünüyle aynı cevabı vermesi ya hep ya hiç prensibi olarak adlandırılır.
Nöron hücresi uyarılmadığı durumlarda polarize haldedir.Yani hücre dışında (+), hücre içinde ise (–) yüklü iyonlar bulunmaktadır. Bu durumdaki nöronda sodyum (Na+) dışta, potasyum (K+) ise içeride fazla oranda bulunur.
Uyarılan sinir hücresinde, uyarılan bölgede Na+ ve K+ iyonları ve + ile – iyonlar yer değiştirir. Bu duruma depolarizasyon denir. Bu iletim akson boyunca devam eder.
Akson üzerindeki iyon değişimi aktif taşımayla yapılır. Bu nedenle uyartı iletimi sırasında, bol miktarda enerji tüketilir. Bu enerji aksonda ve hücre gövdesinde bulunan mitokondrilerden sağlanır
İmpuls, sinir telinde ilerlerken, geride kalan kısım, eski kutuplaşma durumuna geçer (repolarizasyon). Böylece ikinci bir uyartının alınması için hücre hazır hale gelir.
Buraya kadar yapılan açıklamalar miyelinsiz nöronlardaki iletim şeklidir. Miyelin kılıfın olduğu sinirlerde, miyelin sayesinde yalıtılmış olan akson bölgelerinde iyon değişimi olmaz.
Bu hücrede iyon değişimi, sadece dar bir bölge olan ranvier boğumunda meydana gelir. ımpulslar, bir boğumdan diğerine atlayarak iletilir. Buna atlamalı iletim denir. Bu çeşit iletimde, impuls bir boğumdan diğerine atladığı için oldukça hızlı yol alır. Atlamalı iletimde impuls, boğumlardan atlayarak ilerlediğinden miyelinsiz nöronlaþrda gerçekleşen iletime göre daha hızlı olur ve daha az enerji (ATP) harcanır.
