Sentrozom Nedir? Yapısı ve Görevleri Nelerdir?

Protein, DNA ve RNA’dan yapılmış olan sentrozom, hücrenin bölünmesine yardımcı olmakla sorumlu organel olarak adlandırılmaktadır. Sentrozom organeli yosun ve Eğrelti otu gibi ilkel yapılı bitki hücrelerinde ve sinir hücreleri dışındaki tüm hayvan hücrelerinde çekirdeğe yakın bir yerde konumlanır.

Ayrıca bunlara ek olarak mantar hücrelerinde de gözlemlenmiştir. Sentrozom yüksek yapılı bitki hücreleri ve yumurta gibi hücrelerde bulunmamaktadır.

Öncelikle size sentrozom yapısı ve görevlerini kısaca ifade edeceğiz. Sentrozom yapısı ve özellikleri hakkında detaylı bilgi almak için yazının devamında yer alan yazımızı okuyabilirsiniz.

Sentrozom Yapısı ve Özellikleri

• Sentrozom organelleri birbirine dik olarak konumlanmış sentriyol adı verilen 2 adet silindirik cisme sahip bir yapısı bulunmaktadır.
• Sentrozom yapısı içerisinde yer alan sentriyoller ise 3 küçük tüpten oluşmaktadır. Bu üç tüpünde 9 adet ipliği bulunmaktadır. Bu ipliklerin arası matriks ile doludur.
• Sentrozomların yer alan mikrotübüller silindirik bir şekil oluşturacak şekilde dizilirler.
• Sentrozom organelinde zar bulunmamaktadır.
• Sentrozomun üçlü mikrotübüllerini dairesel bir şekilde tutan üçlü protein bağları bulunmaktadır.

• Sentrozom yapısı içerisinde yer alan iğ iplikleri hücre bölünmesi olayında krozomların ayrılması ve zıt kutuplara doğru taşınmasında görevli bir organeldir.
• Sentrozomlardaki iğ iplikleri hayvan hücrelerinde yer almaktadır. Hayvan hücrelerindeki iğ iplikleri sentrozon olarak adlandırılan çubuklardan oluşmaktadır.
• Sentrozom ilkel bitki gruplarında ve hayvan hücrelerinin çok büyük bir kısmında bulunur.

Sentrozom Görevleri

• Hücre bölünmesinde hazırlık evresi olarak nitelendirilen interfaz safhasında sentrozom çekirdeğin yanında yer almaktadır. Sentrozom görevi ise tam olarak burada başlamaktadır. Sentrozom bu safhada yapısı içerisinde yer alan iğ ipliklerinin kromozomları ayırması ve zıt kutuplara taşımasında görevli bir organeldir.
• Çekirdeğe yakın bir yerde bulunan, birbirine dik iki silindirden oluşan bir organeldir. Silindirik cisimlerin herbirine sentriol denir.
• Sentrozom, gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz. Bölünebilen hayvan hücrelerinde bulunur.
• Hücreler bölünmeye hazırlandığında sentriolleri bölünerek kendini eşler. Sentriol çiftlerinden her biri hücrenin kutbuna gider ve aralarında iğ iplikleri oluşur. iğ iplikleri kısalarak kromozomları hücrenin zıt kutuplarına taşır.
• Çeşitli hücrelerde hareketi sağlamada görevli olan sil ve kamçı yapıları da sentrozom tarafından oluşturulur.

Sentrozom (Detaylı Anlatım)

Sentrozom hücrenin bölünme safhalarından olan interfazın gerçekleştiği aşamada çekirdeğin yanında yer alır. Birbirine dik, 3-5 milimikron uzunluğunda, endoplazmik retikulum ve ribozom taşıyan, ortası saydam; çevresi 9 mikrotubulus tripletinden oluşmuş 2 silindirik halde görünür. Sayıları çoğunluk 2 adettir (Dip-losoma) ancak sayıları bazı hücrelerde daha fazlada olabilmektedir.

Sentriyole, sentroplazma ile birlikte “Centrosoma” denilmektedir. Bölünme işlemi gerçekleşirken, kutup ipliklerinin (iğ iplikleri) merkezinde yer aldığından “Centriol = Sentriyol” adım alır. Hücre bölünmesi esnasında sentriyol de ikiye bölünerek, her biri ayrı zıt kutba gider ve aralarında oluşan iğ ipliklerine, çekirdek zannın dağılmasıyla ortaya çıkan kromozomlar takılır.

Fakat bölünme ne basit bir ikiye bölünmedir ne de DNA replikasyonunda olduğu gibi bir kontak sentezlenmedir. Belki eski kalıbın doğrudan doğruya okunmasıdır. Yeni sentriyolün mikrotubulusları, genellikle eski sentriyolden 100 nm. kadar uzaklıkta ve ona dik olarak ortaya çıkar. Büyük bir olasılıkla bilgi, var olan sentriyolden, oluşmakta olan kopyasına herhangi bir şekilde aktarılmaktadır. Fakat bu bilgi aktarılma düzeneğinin nasıl olduğu açıklanmamıştır.

Spermanın orta kısmında bulunan sentriyol kamçının kaide taneciği olarak görev yapar.Keza Sillerin ve kamçıların kaide taneciği de sentriyollere homologtur (kökendeş) ve onlardan doğrudan doğruya türemiştir. Keza duyu hücrelerindeki almaçın yapısına katılan birçok oluşum da sentriyollerden meydana gelmiştir.

Tüm bu organeller bilgi aktarımı ile birbirinden doğrudan doğruya oluştuğuna göre, acaba, sentriyol ya da kaide taneciği yeniden meydana getirilebilir mi?

Bu olanak partenogenetik çoğalan denizkestanesinin yumurtalarında gösterilmiştir. Olgunlaşma bölünmesi sırasında, sentriyolünü yitiren denizkestanesi yumurtası, sitoplazma içerisinde yeniden bir sentriyol meydana getirerek, spermanın getireceği sentriyolün iğ ipliklerindeki yerini almaktadır. Her ne kadar zorunlu durumlarda kendi kendine böyle otonom bir üretim gözlenmişse de, bugüne kadar ne sentriyolde ne de kaide taneciğinde DNA’ya rastlanmamıştır.

Hayvansal ve bitkisel birhücrelilerdeki ve çok hücrelilerdeki sillerin, kamçıların ve kaide taneciklerinin mikrotubulus sayısı, hayret edilecek derecede birbirine benzerdir ya da aynıdır. Bu gözlem, adı geçen organların monofiletik olduğunu (aynı kökten geldiğini) kanıtlayabilir.

Genellikle formülleri (9+2) ya da (9+0) şeklindedir. Sentriyolün esas görevi, çevresindeki mikrotubulusların oluşumunu sağlamak, kendisini çoğaltmak ve iğ ipliklerini meydana getirmek için organize etmektir.

Kaide tanecikleri içindeki mikrotubulusların da doğrudan bunlardan meydana geldiği saptanmıştır. Sentriyolün, kromozomun anafaz hareketlerine katılıp katılmadığı bilinmemektedir. Buna karşın kaide tanecikleri sil hareketleri için bulunmak zorundadır.

Bazı kitaplarda iğ ipliklerinin kasılgan olduğu belirtilerek, bazı maddelerin katılmasıyla kısalıp uzadığı ve buna bağlı olarak sentromerine bağlı olduğu kromozomu kutuplara doğru kaydırdığı savunulmaktaysa da, bunu kanıtlayan herhangi birşey bulunamamıştır.

Yeni biyoloji ile tüm biyoloji konulara konulara ulaşabilirsiniz. Aradığınız konuyu arama kutusuna yazarak ulaşabilirsiniz.

Sentrozom Nedir? Yapısı ve Görevleri Nelerdir? – PDF