Meristem (Bölünür) Doku ve Özellikleri

Meristem doku hücreleri, sık sık bölünerek yeni hücreler oluşturduğundan çekirdekleri büyük, sitoplazmaları fazla, kofulları küçük, çeperleri ince ve metabolizmaları hızlıdır.

Meristem doku hücreleri zamanla farklılaşarak sürekli doku hücreleri halini alır. Bitkilerde meristem dokunun bölünme özelliğini sürekli olarak koruması, büyümenin sınırsız olmasını sağlar.

Meristem doku; bulunduğu yere ve kökenine göre iki şekilde sınıflandırılır.

Bulundukları yere göre;

Uç (apikal) ve yanal (lateral) meristem olmak üzere iki çeşit meristem doku vardır. Kök ve gövdenin büyüme noktalarında bulunan uç meristem, bitkinin boyuna büyümesini sağlar. Kök ve gövdenin yapısında bulunan yanal
meristem ise, bitkinin enine büyümesi ve kalınlaşmasını sağlar.

Kökenlerine göre;

Primer (birincil) ve sekonder (ikincil) meristem olmak üzere ikiye ayrılır.

Primer meristem

bitkinin hayatı boyunca sürekli büyümesini sağlayan dokudur. Primer meristem; kök, gövde ve yan organların ucunda bulunur. Bu bölgelerdeki hücreler; sürekli bölünüp büyüdüklerinden bu noktalara büyüme noktaları denir.

Kök ve gövde ucunda bulunan büyüme noktaları zarar görmesin diye koruma altına alınmıştır. Kökteki büyüme noktası kaliptra tarafından korunurken, gövde ucunda koruma işlemini tomurcuk pulları üstlenmiştir.

Sekonder meristem;

Bölünme yeteneğini kaybetmiş parankima hücrelerinin, sonradan bölünme yeteneği kazanması ile meydana gelir.

Sekonder meristem dokusuna, kambiyum ve mantar kambiyumu dokuları örnek olarak verilebilir. Kambiyum, odunsu ve bazı otsu bitkilerin kök ve gövdelerinde iletim demetlerinin oluşmasını ve bitkinin enine büyümesini sağlayan dokudur.

Mantar kambiyumu, odunsu bitkilerde mantar tabaka içinde bulunur. Olumsuz çevre şartlarına karşı kök ve gövdeyi örterek koruyan mantar doku, sonradan bölünme özelliği kazanan mantar kambiyumu hücrelerinden oluşur. Mantar kambiyumu aktif bir şekilde bölünerek bu tabakayı devamlı yeniler.

Meristem (Bölünür) Dokunun Özellikleri

• Bitkinin embriyonik evresinin oluşumuyla ile varlığını gösteren ve bölünme özelliğini ölünceye kadar kaybetmeyen hücrelerden oluşmaktadır.
• Bitkinin kök, gövde ve dal uçları gibi büyümeyi sağlayan organlarında bulunmaktadırlar.

• Bitkinin büyümesini sağlayan primer meristem hücrelerinin bulunduğu yere büyüme noktası denilmektedir. Büyüme noktasına bitkisel dirim noktasıda denilmektedir.
• Primer meristem hücrelerinin büyüme noktasında yer alan hücrelerinin mitoz bölünmeyle çoğalması sonucu bitki boyuna büyümektedir.
• Büyümeyi sağlayan gövde ve dal uçlarının büyüme noktalarında genç yapraklar bulunmaktadır. Genç yapraklar büyüme noktasını örterek onları korur.
• Bitkinin kökünde bulunan büyüme noktasını kaliptra olarak adlandırılan yapı korunmaktadır. Kaliptra yüksük olarakta adlandırılmaktadır.
• Kök ve gövdenin uç meristemlerinde dıştan içeriye doğru dermatojen, periblem ve plerom olarak adlandırılan üç kısım bulunmaktadır.

• Dermatojen; Kök ve gövde uçlarında bulunan birincil meristem doku kısmıdır. Bu yapı farklılaşarak epidermise dönüşür.
• Priblem: Kök ve gövde uçlarında yer alır ve farklılaşarak bitkinin kabuğunu oluşturmaktadır.
• Plerom: Kök ve Gövde uçlarında yer alan yer alan bu yapı farklılaşarak merkezi silindiri oluşturmaktadır.

Örnek

Kara yosunlarına ait;

I. Sporlarının nemli ortamlarda çimlenebilmesi
II. Taşıma sistemlerinin bulunmaması
III. ınorganik besinlerden organik besin sentezleyebilmeleri

özelliklerinden hangileri, bu bitkilerin ancak serin ve nemli ortamlarda yaşayabilmelerinin nedenlerindendir?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III

Çözüm ..

Kara yosunları, iletim demeti olmayan çok hücreli bitkilerdir. iletim demetleri olmadığı için, su ve minerallerin
taşınmasını gerçekleştiremezler. Bu nedenle nemli ortamlarda yaşayarak, vücudun bütün hücrelerinin kolayca su almasını sağlarlar.

Ayrıca, sporlarının nemli ortamda çimlenmesi üremeyi sağladığı için, neslin devamı ancak nemli ortamlarda mümkün olur. Fotosentezle besin üretme kurak ortamlarda yaşayan bir çok bitkide de görülen bir özelliktir.

Cevap D

PRİMER (BİRİNCİL) MERİSTEM DOKU – PDF