Parankima (Temel) Doku Konu Anlatımı

Temel doku, bitkilerin metabolik faliyetlerinin bir çoğunda görevli olan dokulardır. Temel doku bitkilerin varolan tüm organlarının örtü ve iletim dokuları arasında kalan kısımlarını dolmaktadır.

Temel doku hücreleri parankima, kollenkima ve sklerenkima olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Temel dokunun çeşitleri farklı görev ve işlevleri üstlenmektedir. Peki nedir bu işlevler? Organların içini doldurmak, bitkiye destek vermek, depolama yapmakve bitki için çok önemli olan fotosentez olayında görev alırlar.

Temel Doku

1. Parankima

   

• Özümleme (Asimilasyon) 
• Parankiması

  a. Sünger Parankimas

b. Palizat Parankiması

• Depo Parankiması
• Havalandırma Parankiması
• İletim Parankiması

2. Kollenkima

• Köşe Kollenkiması
• Levha Kollenkiması

3. Sklerenkima

• Sklerenkima Lifleri
• Taş Hücreleri

Biz bu yazımızda parankima hücreleri ve çeşitlerini ele alacağız. Ancak yazımızın sonunda diğer başlıklarla ilgilide kısa bilgiler vereceğiz.

Parankima (temel) doku, koruyucu doku, destek doku, iletim doku ve salgı doku bölünmez dokular sınıfına girmektedirler. Bu dokular yapı ve görevlerine göre ayrılmaktadır. Bölünmez doku olan parankima dokusu bölünür doku hücrelerinin bölünme yeteneğini kaybetmesi veya farklılaşması sonucu oluşan dokudur. Bölünmez dokular sınıfında yer alan parankima diğer bölünmez dokularla beraber aynı özelliklere sahiptir.

Parankima Nedir?

Parankima latince bir kelime kökenli olup, dolgu ve doldurma anlamına gelmektedir. Parankima (temel) doku hücreleri, tipik bir bitki hücresine benzemektedir. Yani tanımını yapacak olursak, ince duvarları bulunan, farklılaşmamış hücrelerden oluşan, yapı ve görevi değişkenlik gösteren, yumuşak bitki dokusuna parankima (temel) doku denilmektedir.

Parankima (Temel) Dokunun Özellikleri

• Bu dokuların metabolizması yavaştır.
• Çekirdekleri ufaktır.
• Sitoplazmaları yok denecek kadar azdır.
• Bölünmez dokuların kofulları büyük ve çok sayıdadır.
• Çeperleri oldukça kalındır.

Parankima (temel) doku morfolojik yapı ve fizyolojik faliyetler açısından 4 başlığa ayrılmaktadır. Özümleme, iletim, depo ve havalandırma parankiması şeklinde ayrı başlıklar altında ele alacağız.

ÖZÜMLEME (ASİMİLASYON) PARANKİMASI

• Yapılarında bol miktarda kloroplast içermektedir.
• Bitkinin yaprak ve genç gövde gibi güneş gören kısımlarında bulunur.
• Özümleme parankimasının en temel görevi fotosentez yaprak organik besin maddesini üretmektir.
• Özümleme parankimaları dikotil bitkilerin yaprak mezofillerinde heterojen bir yapıda olup sünger ve palizat parankiması olmak üzere 2 farklı hücre tipine sahiptir.

Sünger Parankiması

• Sünger parankimları yaprakların epidermis tabakası ve palizat parankiması arasında yer almaktadır.
• Dizim şekli sık değildir:
• Kloroplastı çok az miktardadır.
• Hücreleri oldukça düzensiz bir şekildedir.
• Hücreleri arası hava boşlukları bulunmaktadır.

Palizat Parankiması

• Üst epidermisin alt kısmında bulunmaktadır.
• Sünger parankimasına oranla sık dizimlidir.
• Kloroplast sayısı oldukça fazladır.
• Hücrelerinin şekli silindirik şekildedir.
• Fotosentez olayının en sık gerçekleştiği dokudur.

DEPO PARANKİMASI

• Bitki yapısı içerisinde bazı maddelerin depolanmasını sağlamaktadır.
• Depo parankimasına havuç, turp, pancar gibi bitkilerin köklerinde rastlandığı gibi toprak altı ve tohumlarda da rastlanmaktadır.
• Depo parankiması klorofillerini kaybetmiş hücrelerden oluşmaktadır.
• Yapılarında depo ettikleri besin maddeleri oldukça çeşitlidir. Ayrıca bitkinin özelliğine göre farklı besinleri depo ederler.
• Yapılarında en çok depo ettikleri maddeler, karbonhidrat, protein ve yağlardır.
• Depo parankimaları eğer yapıları içerisinde kaktüs bitkisi gibi su depo ediyorsa bu bitkilere sukkulent bitkiler denilmektedir.

HAVALANDIRMA PARANKİMASI

• Bu tip parankima hücreleri su ve bataklık bitkilerin görülmektedir.
• Havalandırma parankiması bulunduran bitkilerin hücreleri arasında oldukça geniş boşluklar bulunmaktadır.

• Hücreleri arasındaki bu geniş boşluklar bitkinin solunum ve fotosentez olayında gaz alışverişini sağlamaktadır. Bu gazlar hücrenin içerisinde depolanmaktadır.

İLETİM PARANKİMASI

• Özümleme parankiması ile iletim doku arasında besin ve su taşınmasında yan iletilmesinde görev almaktadır.
• İnce bir çepere sahiptir.
• Kloroplastı bulunmayan bir parankima çeşitidir.

SKLERENKİMA (SERT DOKU)

Bitkilerin organlarında desteklik yapan ve onlara direnç kazandıran, ligneinleşmiş, ve kelın sekonder çeperli hücrelerden meydana gelmiş ölü dokulardır. Sklerenkima lifleri ve taş hücreleri olmak üzere iki çeşiti bulunmaktadır. Sklerenkima bölünmez doku sınıfında olduğu için parankima hücrelerinin özelliklerini taşımaktadır. Konuyla ilgili detaylı bilgiyi diğer yazılarımızda bulabilirsiniz.

KOLLENKİMA

Büyümekte ve gelişme safhasında olan bitkilerin özellikle genç kısımlarında, yaprağın orta kısmındai çiçek ve yaprak saplarında bulunan dokulardır. Kollenkima hücre tipleri levha ve köşe kollenkiması olmak üzere 2 tiptir. Kollenkima hakkında deha detyaylı bilgi diğer yazılarımızda yer almaktadır.

PARANKİMA (TEMEL) DOKU – PDF