Canlılarda sentezlenen, karbon ve hidrojeni birlikte içeren bileşiklere organik bileşikler denir.
Organik bileşiklerin yapısında C ve H ile birlikte O, N, P, S gibi biyoelementler de bulunabilir.
Canlılarda bulunan organik bileşikler şunlardır: Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, enzimler, nükleik asitler, ATP. (Kitabımızın bu bölümünde ilk dört organik bileşik ile ilgili bilgilere yer vereceğiz. Diğer organik bileşiklere ise ilerleyen bölümlerde yer verilecektir.)
Organik bileşiklerin canlıdaki işlevleri şunlardır:
- Enerji kaynağı olarak kullanılır.
- Yedek besin olarak depo edilir.
- Canlının yapısına katılır.
- Özel işlevler (kataliz, hücre haberleşmesi, bağışıklık, kalıtım vb.) üstlenir.
- Metabolizma olaylarını düzenler.
Organik bileşikler canlı sistemlerde sentezlenir. Günümüzde birçok organik bileşik (vitaminler, antibiyotikler vb.), uygun ortamlar hazırlanarak canlı dışında da sentezlenebilmektedir.
Organik bileşikler birim moleküllerinin sayısına göre basit ve kompleks organik bileşikler olarak ikiye ayrılır.
- Basit organik bileşikler: Tek bir küçük molekülden oluşur. Hücresel zarlardan geçebilir. Glikoz, amino asitler, yağ asitleri ve vitaminler basit organik bileşiklerdendir.
- Kompleks organik bileşikler: Çok sayıda küçük molekülün birleşmesinden oluşur. Hücresel zarlardan geçemez. Nişasta, sükroz, proteinler, yağlar ve nükleik asitler kompleks organik bileşiklerdendir.
Organik besinlerin enerji üretiminde kullanılma sırası:
Karbonhidratlar – Yağlar – Proteinler
Organik besinlerin eşit miktarlarının oksijenli solunumda yıkılmasıyla açığa çıkan enerji miktarlarının çok olandan az olana sıralanışı:
Yağlar – Proteinler – Karbonhidratlar
Organik besinlerin hayvan vücudunda bulunma oranının çok olandan az olana sıralanışı:
Proteinler – Yağlar – Karbonhidratlar
