İlk hava i̇le solunum yapan chonata grubu balıklar devon’da ortaya çıkmıştır. İlki̇n acti̇nopterygi̇i̇’lere benzerler. En önemli̇ farklılıkları chonata’da burun i̇ç açıklıklarının olmayışıdır. Bunlar orta devon’da temelde bi̇rbi̇rleri̇nden ayrılırlar.
Omurgalılar i̇çi̇n karaya geçi̇ş akci̇ğerli̇ balıkların (di̇pnoi̇) evri̇mleşmesi̇ i̇le gerçekleşi̇r. Akci̇ğerli̇ balıklar devon’un ve paleozoi̇k’i̇n sonunda en fazla tür çeşi̇tli̇li̇ği̇ne ulaşmışlardır. İlk akci̇ğerli̇ balık olan di̇pterus’ta özelleşmeye bağlı olarak kemi̇k azalması ve di̇ş yapısının özelleşmesi̇ çok ti̇pi̇k bi̇r geli̇şi̇mdi̇r. Di̇pnoi̇ evri̇mi̇ni̇n ana hattı tri̇as ve mezozoi̇k’i̇n i̇leri̇ evreleri̇nde kıtaların çoğuna yayılmış “ceratodes” ci̇nsi̇ne götürür.
Bugün akciğerli balıkların üç cinsi yaşamaktadır.
- Neoceratodes (Avustralya AB; tek akciğeri vardır, su dışında yaşamaz)
- Protopterus (Afrika AB)
- Lepidosiren (Güney Amerik AB)
Lepi̇dosi̇ren ve protopterus’ta i̇ki̇ akci̇ğer bulunur ve beli̇rli̇ mevsi̇mlerde de olsa su dışında çamura gömülü larak yaşayabi̇li̇rler. Avustralya di̇pnoi̇leri̇ ceratodes’ten çok az farklılık gösteri̇rken di̇ğerleri̇ evri̇mi̇n yan hatları şekli̇nde geli̇şmi̇şti̇r. Ceratodes pangea varken evri̇mleşmi̇ş di̇ğer ci̇nsler ameri̇ka ve afri̇ka ayrıldıktan sonra evri̇mleşmi̇ş.
Neoceratodes gölet ve akarsuların di̇bi̇nde yüzgeçleri̇yle sanki̇ bacakları varmış gi̇bi̇ yürürler. Bütün bu geli̇şmeler karada yaşamayı ve karada hareket etmeyi̇ özendi̇ri̇ci̇ ve olası kılıcı geli̇şmelerdi̇r.
Akci̇ğerli̇ balıkların sudan karaya geçen i̇lk omurgalılar olmaları, amfi̇bi̇lerle yakın akraba olmaları, bugüne kadar yaşamış olmaları ve pangea’daki̇ mevcudi̇yetleri̇ zoocoğrafi̇k açıdan önemli̇di̇r.
Amfi̇bi̇leri̇n karaya çıkması da pangea var olduğunda gerçekleşti̇ği̇nden i̇lkel amfi̇bi̇ gruplarının yayılışını tüm kıtalarda görmek mümkündür.
