Mitoz Bölünme ve Evreleri

Mitoz Bölünme nedir? Mitoz bölünme ve evreleri nelerdir? Karyokinez nedir? Sitokinez nedir? Profaz evresinde gerçekleşen olaylar? Metafaz evresinde gerçekleşen olaylar? Anafaz evresinde gerçekleşen olaylar? Telofaz evresinde gerçekleşen olaylar? Bitkilerde sitokinez? Hayvanlarda sitokinez?

Biyoloji konularından mitoz bölünme yada bir diğer ifade ile mitoz, belli bir büyüklüğe ulaşmış olan ana hücrenin bölünerek iki yeni ana hücre üretmesi olayına verilen isimdir. Mitoz bölünme olayı ökaryotik hücrelere sahip canlılarda görülmektedir. Mitoz bölünme buna ek olarak çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yaraların onarılması konusunda görev yapmaktadır.

Mitoz Bölünme ve Evreleri

Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez)

• Profaz
• Metafaz
• Anafaz
• Telofaz

Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez)

• Bitkilerde Sitokinez
  
• Hayvanlarda Sitokinez

İNTERFAZ EVRESİ

Sitokinezin sonunda başlayan, mitoz bölünmenin başlangıcında sonlanan bölünmeye hazırlık evresine interfaz adı verilir. Hücreler yaşam süresinin yaklaşık % 85-90 ını bu evrede geçirir. İnterfaz G1, S, G2 olmak üzere üç aşamada gerçekleşir.

İnterfazın G1 Evresi

• Bu evrede ATP sentezi hızlanır, organel sayısı ve protein sentezi artar. Hücrenin metabolizma hızı en yüksek düzeye ulaşır.
• Bu evre hücre türüne göre birkaç dakika ile birkaç gün arasında süre alabilir.

İnterfazın S Evresi

• DNA eşlenir, kalıtsal madde miktarı iki katına çıkar. Bu evredeki kromozomlar çift kromatitli olur. Bu durumda diploit (2n) bir hücrenin kromatin miktarı 2c den 4c ye çıkmış olur. Artık her bir kromatin ipliğinin, kendisiyle aynı olan bir eşi vardır. Bir kromatin ve eşi sentromer ile bir arada tutulur.
• Hayvan ve insan hücrelerinde bulunan sentrioller kendini eşler.
• Bu evreyi geçiren her hücre eninde sonunda bölünür.
• Bu evre yaklaşık 6 saat sürer.

İnterfazın G2 Evresi

• Hücre daha sonra kullanmak üzere gerekli olan proteinlerinin sentezini hızlandırır.
• Bu evre yaklaşık 4 – 5 saat kadar sürer.

Karyokinez (Çekirdek Bölünmesi)

• Hücre döngüsünü 24 saatte tamamlayan bir insan
  hücresinde karyokinez yaklaşık 1 saat sürer. Profaz,
  metafaz, anafaz, telofaz evrelerinin süreleri
  ise birbirinden farklılık gösterir.
• Karyokinez bitki hücrelerinde ve hayvan hücrelerin benzer şekilde gerçekleşmektedir.
• Çekirdek bölünmesi bitki hücrelerinde sentriol bulunmadığı için iğ iplikleri sitoplazma içerisinde yer alan bazı mikrotübüller (proteinler) aracılığıyla oluşturulur.

Mitoz bölünmenin çekirdek bölünmesinde aşağıdaki evreler sırasıyla gerçekleşir.

1. Profaz
2. Metafaz
3. Anafaz
4. Telofaz

Profaz Evresi

• Mitoz bölünmenin profaz evresinde kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak belirgin bir hal alır ve kromozom adı verilen bir hal almaktadır.

  

• Mitoz bölünmenin profaz evresinde çekirdek zarı ve çekirdekçik yapıları eriyerek sitoplazma içerisinde kaybolmaktadır.
• Mitoz bölünmenin profaz evresinde iğ iplikleri oluşturulmaktadır.
• Mitoz bölünmenin profaz evresinde kinetokorlar iğ ipliklerine tutunur vaziyettedirler.

Metafaz Evresi

• 

  Mitoz bölünmenin metafaz evresinde kromozomlar sentromer adı verilen bölgelerinden iğ ipliklerine tutunarak kardeş kromatitleri zıt kutuplara çekecek şekilde konumlandırır.

Anafaz Evresi

• Mitoz bölünmenin anafaz evresinde zıt kutuplara doğru konulanmış olan kardeş kromatitler iğ ipliklerinin kasılmasıyla zıt kutuplara doğru hareket etmeye başlamaktadır.

  

• Mitoz böşünmenin anafaz evresinde her kutuba aynı yapı ve sayıda giden kardeş kromatitlerin her biri birer kromozomu temsil etmektedir.

Telofaz Evresi

• Mitoz bölünmenin telofaz evresinde profaz evresinde gerçekleşen olayların tam tersi gerçekleşmektedir.
• Mitoz bölünmenin telofaz evresinde kromozom denen yapılar uzayıp incelerek kromatin ipliği denilen yapıları oluşturmaktadır.

• Mitoz bölünmenin telofaz evresinde iğ iplikleri kaybolmaktadır.
• Mitoz bölünmenin telofaz evresinde çekirdekçik ve çekirdek zarı tekrar oluşmaktadır.

Önemli Uyarı : Mitoz bölünmenin profaz evresi bitki ve hayvan hücrelerinde bir farklılık göstermektedir. Hayvan hücrelerinde profaz evresinde sentrozomlar zıt kutuplara giderek iğ ipliklerini oluştururken, bitki hücrelerinde sitoplazma içerisinde yer alan proteinler iğ ipliklerini oluşturmaktadır.

Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez)

• Sitoplazma bölünmesi yani bir diğer ifadeyle sitokinez hayvan ve bitki hücrelerinde farklı şekilde gerçekleşmektedir.

Hayvanlarda Sitokinez

Sitokinez yani sitoplazma bölünmesi hayvan hücrelerinde sitoplazma, ana hücrenin ekvator düzleminde, çevreden merkeze doğru boğumlanmasıyla bölünür ve kalıtsal yapısı aynı olan iki hücre oluşmaktadır.

Bitkilerde Sitokinez

• Bitki hücrelerinde selüloz çeper nedeniyle boğumlanma olayı gerçekleşmemektedir. Sitoplazma merkezden çevreye golgi aygıtından ayrılan keseciklerin ekvatoral düzlemde birikmesi ile oluşan hücre plağı (ara lamel, orta plak) aracılığıyla bölünmektedir. Plağın her iki yüzeyi hücre zarı ile tamamlanır ve sonuçta kalıtsal yapısı aynı olan iki hücre oluşmaktadır.

Canlılar için çok önemli olan mitoz bölünme ile ilgili bazı soruların cevaplarını görelim.

Mitoz bölünme geçirebilen ve geçiremeyen hücreler hangileridir?

• Çok hücrelilerin soma (vücut) hücreleri örneğin,
• Hayvanlarda karaciğer, mide, deri, bağırsak
  hücreleri,
• Bitkilerde meristem doku hücreleri mitoz bölünme geçirebilir.
• Çok hücrelilerin bazı hücreleri mitoz bölünme geçiremez. Örneğin, Hayvanların sinir, yumurta, sperm ve olgun alyuvar hücreleri,
• Bitkilerin parankima, destek, iletim, koruyucu doku hücreleri, mitoz bölünme geçiremez.

Mitoz bölünmenin özellikleri nelerdir?

• Bir hücreden iki hücre oluşumunu sağlar.
• Oluşan hücreler birbirleriyle ve ata hücreyle aynı sayıda kromozom taşır.
• Oluşan hücreler birbirleriyle ve ata hücreyle aynı kalıtsal yapıya sahiptir.
• Mitoz bölünme sonucu 2n kromozomlu hücrelerden 2n kromozomlu, n kromozomlu hücrelerden n kromozomlu hücreler oluşur.

Canlılarda mitoz bölünme ile gerçekleşen olaylar nelerdir?

• Bir hücreli canlılarda çoğalma mitoz bölünme ile gerçekleşir.
• Çok hücreli canlılarda,
• büyüme,
• gelişme,
• yıpranan dokuların onarımı,
• eşeysiz üreme
• Metagenezle çoğalan bitkilerde gamet oluşumu
• Erkek arılarda sperm oluşumu mitoz bölünme ile gerçekleşir.

Mitoz Bölünme Evreleri hakkında detaylı bilgi sitemiz içerisinde yer alan yazılarımızda mevcuttur.

Biyoloji 9.Sınıf, Biyoloji 10.Sınıf, Biyoloji 11.Sınıf ve Biyoloji 12.Sınıf konuları ve biyoloji ile ilgili tüm soruları ve yanıtlarını sitemiz içerisinde bulabilirsiniz.

MİTOZ BÖLÜNME VE EVRELERİ – PDF