Mantarlar Alemi

Mantarlar, ökaryot bir hücre yapısına sahip ve tüketici sınıfında bulunan organizmalardır. Mantarlar maya, küf, pas ve şapkalı mantarlar olmak üzere 4 gruba ayrılmaktadırlar.

Mantar grupları arasından maya mantarı dışında diğer tüm mantar türleri çok hücreli organizmalardır. Yalnızca maya mantarı tek hücreli bir organizma yapısına sahiptir. Mantarlar hif olarak adlandırılan iplikçiklerden oluşmaktadır. Hif denilen bu yapılar bir araya gelerek misselyum denen yapıyı oluşturmaktadır. Genel olarak mantarlar kitin yapılı hücre çeperine sahiptir. Mantarlar hem hayvanlara hemde bitkilere benzemektedir. Mantarlar, glikojen depo ettikleri ve tüketici sınıfında yer aldıkları için hayvanlara benzetilmektedirler. Aktif hareket yeteneği olmadığından dolayı ise bitkilere benzetilmektedir. Bazı şapkalı mantar türlerinde besin değeri bulunmaktadır. Bazı mantarlar ise besin olarak tüketilmesi durumunda zehirlenmeye yol açmaktadır.

Mantarlar hem eşeyli hemde eşeysiz olarak üreyebilirler, ancak sporlarla ve tomurcuklanma ile gerçekleşen eşeysiz üreme daha sık görülmektedir. Mantarların yapısında kloroplast ve diğer plastit yapıları bulunmadığından fotosentez olayını gerçekleştiremezler. Bu nedenden dolayı mantarlar parazit veya çürükçül olarak beslenmektedirler.

Mantarlar alemindeki hemen hemen tüm mantar türlerinin doğa için en önemli fonksiyonları ayrıştırıcı olmalarıdır. Ayrıştırıcı özelliğe sahip mantarlar, sahip oldukları sindirim enzimlerini ölü bitkilerin ve hayvanların dokuları üzerine bırakarak, bu dokularda bulunan organik maddelerin yapı taşlarına kadar parçalanmasını sağlar. Daha sonra bu yapı taşlarını absorbe ederek beslenir. Parazit mantarlar ise insanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde çeşitli hastalıklara yol açar.

Örneğin Pneumocystis carinii (Pünomosistis karini) adlı parazit mantar, insanlarda çok tehlikeli akciğer enfeksiyonlarına yol açar. Puccinia graminis (Puksinia gıraminis) ise tahıl grubu bitkilerin yapraklarında pas hastalığına neden olur. Mantarlar ayrıca hem siyanobakterilerle hem de yeşil alglerle liken adı verilen ortak yaşam birliği oluşturabilir.

Likenler nemli ortamlarda yaşar. Likenlerde mantar, topraktan sağladığı suyla alg için nem gereksinimini sağlarken; alg de fotosentez sonunda ürettiği organik bileşiklerle mantarın besin gereksinimini karşılar. İki farklı canlı türünün karşılıklı faydalanma esasına göre oluşturduğu bu tip ortak yaşam birliğine mutualizm adı verilir.

Küfler ve mayalar da faydalı ve zararlı türleri olan mantar çeşididir. Örneğin peynir küfünden penisilin adı verilen bir antibiyotik üretilmektedir. Ekmek küfü ise bozulmaya neden olur.

Asklı mantarlardan (Ascomycetes, Askomisetes) olan mayalar da gıda endüstrisi için önemlidir. Özellikle ekmek hamuru ve alkol yapımında bu mantarlardan faydalanılır.

Mantarlar Aleminin Özellikleri

Mantarlar Aleminin Özellikleri (Maddeler Halinde)

• Mantarlar ökaryotik organizmalardır.
• Vasküler olmayan organizmalardır.
• Sporlar yoluyla çoğalırlar.
• Tür ve şartlara bağlı olarak hem cinsel hem de aseksüel sporlar üretilebilir.
• Bunlar tipik olarak hareketsizdir.
• Mantarlar, nesildeki değişim olgusunu sergilerler.
• Mantarların bitkisel gövdesi tek hücreli olabilir veya hiphae denilen mikroskobik ipliklerden oluşabilir.
• Hücre duvarının yapısı bitkilere benzer, ancak kimyasal olarak mantar hücre duvarı kitinden oluşur.
• Mantarlar heterotrofik organizmalardır.
• Mantarlar önce yiyeceği sindirirler ve sonra yiyeceği yutup mantarları ekzoenzimler üretirler.
• Mantarlar yiyeceklerini nişasta olarak saklarlar.
• Mantarın biyosentezi mantarlarda meydana gelir.
• Mantarların çekirdekleri çok azdır.
• Mitoz sırasında nükleer zarf çözülmez.
• Mantarlarda beslenme – bunlar saprofit veya parazitler veya simbiyontlardır.
• Mantarlarda üreme, hem cinsel hem de aseksüel yollarla yapılır. Cinsel durum teleomorf olarak adlandırılır, aseksüel durum anamorf olarak adlandırılır.

Mantarlar Aleminin Sınıflandırılması

Mantarlar; küf, maya, şapkalı ve pas mantarları olmak üzere dört gruba ayrılmaktadır.

1- Küf Mantarları

• Küf mantarları saprofit veya parazit olarak beslenmektedirler.
• Küf mantarlarının bazı türlerinden antibiyotik elde edilmektedir.
• Küf mantarlarının bazı türleri, aflatoksin adı verilen zehirli maddeler üretmektedir.

2- Maya Mantarları

• Maya mantarları tek hücreli olmakla beraber saprofit olarak beslenmektedirler.
• Bira mayası, hamur mayası ve şarap mayası bunlara örnekdir.

3- Şapkalı Mantarlar

• Şapkalı mantarlar saprofit veya parazit olarak beslenmektedirler.
• Şapkalı mantarların bazı türleri zehirlidir.
• Şapkalı besinlerin bazı türleri ise besin olarak kullanılmaktadır.

4- Pas Mantarları

• Çoğu parazit olup, tahıllarda hastalığa yol açar.

MANTAR ÇEŞİTLERİ

Ascomycota: Saç Mantarları

Sakız mantarlar, ascicota adı verilen küçük keselerinde spor yaparlar. Olgun keseli mantar sporları, askosporlar olarak bilinir, ascus kırılmasının ucunda serbest bırakılırlar . Maya en yaygın tek hücreli mantardır. Maya, tomurcuk denilen aseksüel süreç ile çoğalır. Ana hücrenin yanında tomurcuklar oluşur, üst hücrelere benzer olan yeni maya hücresine sıkışır ve büyürler. Sakız mantar örnekleri morels, yer mantarı, fungus mantarı ve tozlu küflerdir.

Örnek: Aspergillus, Claviceps, Neurospora.

Division Basidiomycota: Kulüp Mantarları

Basidiomycota mantar, puf topu, somut , pas ve toadstools içerir. Sporlar, basidium adı verilen bir kulüp şekilli spor olgusuna yatırılır. Mantarlarda, basidia kapağın altındaki solungaçlara dizilir. Kulüp mantarları tarafından çok sayıda spor yapılır. Aslında ortalama büyüklükte bir mantar 16 milyardan fazla spor üretiyor. Bu sporlar çimlenir ya da olgunlaşır.

Örnek: Agaricus (mantar), Ustilago (smut) ve Puccinia (pas mantarı).

Zygomycota: Zygote oluşturan Mantarlar

Bu mantarlar genellikle peynir, ekmek ve diğer çürüyen yiyecekler üzerinde bulunur. Onlar zygote oluşturan mantarlar, dolayısıyla adı zygomycota. Sporlar, sporangium adı verilen yuvarlak şekilli durumda üretilir. Ekmekte görülen grimsi tüyler ve çürüyen yiyecekler aslında olgun sporangia kalıbının kütlesidir. Mikroskop altında pinhead olarak görülürler. Sporangium kırıldığında yüzlerce spor serbest bırakılır.

Örnek: Mucor , Rhizopus (ekmek kalıbı) ve Albugo .

Deuteromycota: Kusurlu Mantarlar

Bu organizmalar, kusurlu mantarlar olarak bilinirler çünkü cinsel üremeden yoksundurlar. Conidia olarak bilinen aseksüel sporlarla çoğalırlar. Mantarların çoğu, ringworm, atlet ayağı gibi insanlara hastalığa neden olur. Ekonomik olarak önemli kusurlu mantarlar Penicillium ve Aspergillus’dur .

Diğer örnekler Alternaria, Colletotrichum ve Trichoderma’dır.

Saç mantarlar : Agaricus (mantar), Ustilago (smut) ve Puccinia (pas mantarı).

Zigot oluşturan mantarlar : Mucor, Rhizopus (ekmek kalıbı) ve Albugo.

Kulüp mantarları : Agaricus (mantar), Ustilago (smut) ve Puccinia (pas mantarı). Kusurlu mantarlar : Alternaria, Colletotrichum ve Trichoderma.

Mantarların Üyeleri

Bitkilerin% 90’ından fazlası, mikorizaların simbiontlarıdır . Myco mantar ve rhiza kök anlamına gelir. Mycorrhizae iki tip ectomycorrhizae ve endomycorrhizae vardır.

Ectomycorrhizae – Bunlar kökün dışındaki mantar formlarıdır .

Endomycorrhizae – Ayrıca vesiküler-arbusküler-mikoriza (VAM) olarak bilinir. Mantar köklerin etrafında kılıf oluşturmaz.

Likenler – Bunlar simbiontlardır. Mantar ve alg arasında simbiyotik bir ilişki vardır. Organizmaların hiçbiri kendi başına hayatta kalmaz.

Mantarların Ekonomik Önemi

Mantarlar çeşitli şekillerde önemlidir:

• Geri dönüşüm – Bakteri ile birlikte, mantarlar ölü ve çürümüş maddelerin geri dönüşümünde önemli bir rol oynarlar.
• Gıda – Birçok mantar insanlar tarafından gıda olarak kullanılır. Mantar türleri yenilebilir ve satılık dünyanın birçok yerinde kültürlüdür.
• İlaçlar – Penisilin antibiyotik, yaygın bir mantar olan Penicillium’dan elde edilir. Diğer birçok mantar da insan ve hayvanlarda hastalıkları kontrol etmek için kullanılan antibiyotikler üretir.
• Biyo-kontrol ajanları – Mantarlar, zararlıları kontrol etmeye yardımcı olan böcekleri parazitlemek için kullanılır. Mantarlar sporları ürünlere püskürtülür, bu yöntem daha ucuz ve çevre dostudur.
• Bitki ve Hayvan Hastalıkları- Birçok mantar, bitkiler ve hayvanlarda hastalıklara neden olur. Aynı zamanda bitkiler ve hayvanlar ile uyumlu bir şekilde var olurlar.
• Gıda bozulmaları – Mantarlar, organik materyalin geri dönüşümünde önemli bir rol oynarlar. Gıda nemi içerdiğinde genellikle depolanan gıdaların büyük kayıplarından fungal hasar sorumludur.