Kulak ve İşitme Duyusu (Kulağın Yapısı, Kısımları, Görevleri)

İşitme ve denge duyusu olan kulak, dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak üzere üç kısımdan oluşur. Kulak yapısı ve kulağın kısımları bu kısım üzerinden anlatılacak.

Kulak Yapısı, Kulağın Kısımları ve Görevleri

Dış Kulak

Kulak kepçesi, dış kulak yolu ve kulak zarından meydana gelir. Kulak kepçesi dışarıdan gelen sesleri toplar. Bu sesler, dış kulak yolu ile kulak zarına iletilir. Kulak yolundaki salgı bezleri, kulak yolunu nemli tutar. Kulaktaki kıllar ise, havayla gelen tozların iç kulağa geçmesini engeller.

Orta Kulak

Çekiç, örs ve üzengi adı verilen ve arasında eklem bulunan üç kemikten oluşur. Kulak zarını titreştiren ses, çekiç, örs ve üzengi kemiklerinden geçerek oval pencereye gelir.

Bu iletim sırasında kulak zarının çapının küçük, oval pencerenin ise büyük olmasından dolayı, ses dalgaları yaklaşık 20 kat hızlandırılarak oval pencereye iletilir. Orta kulak östaki borusu ile yutağa bağlıdır. Böylece kulaktan gelen sesin basıncı, östaki borusundan gelen basınçla dengelenir.

İç Kulak

İşitme ve dengenin sağlanmasında etkili olan yapılar iç kulakta bulunur. İç kulak; dalız, yarım daire kanalları, tulumcuk, kesecik ve salyganoz kısımlarından oluşur. Bunlardan dalız ve salyangoz işitmeden, diğer yapılar (tulumcuk, kesecik ve yarım daire kanalları) ise dengeden sorumludur.

Orta kulaktan sonraki ilk bölüm dalız adını alır. Dalız, iç kulağın oval pencereye bakan kısmında bulunan boşluktur. Dalız boşluğunun alt kısmında ise salyangoz (kohlea) bulunur.

İşitme olayı kohleada gerçekleşir. Kohlea (salyangoz); birbirinden ince zarlarla ayrılmış, tepe noktasında birleşmiş üç kanallı bir yapıya sahiptir.

Bunlardan üstteki oval pencereye bağlı olana vestibular kanal denir. Alttaki kanal ise yuvarlak pencereye bağlı olan timpanik kanaldır. Bu iki kanalın içinde perilenf sıvısı bulunur.

Ortadaki kohler kanalda ise işitme reseptörleri olan korti organı bulunur. Kohlear kanalda endolenf sıvısı vardır. Bu hücreler (korti organı), vestibular ve timpanik kanalı ayıran zar üstüne yerleşmiştir. Serbest olan uçları ise endolenf sıvısının içindedir.

Kohlear kanaldaki titreşimler bu serbest uçlar ile alınır ve beyindeki işitme merkezine iletilir. Beyindeki işitme merkezinde ise ses uyarıları algılanır.

İşitme Olayı

Dışarıdan gelen ses dalgaları, kulak kepçesi ile toplanarak, dış kulak yoluna verilir, oradan da kulak zarına geçer. Kulak zarında titreşime neden olan ses dalgaları kulak zarından çekiç, örs ve üzengi kemiklerine geçer.

Orta kulakla bağlantılı olan oval pencereden, iç kulağa geçen ses titreşimleri kohleada bulunan korti organını (işitme reseptörü) uyarır. Burada oluşan ses dalgaları, işitme sinirleriyle beyindeki işitme merkezine iletilir. Böylece işitme sağlanmış olur.

Dengenin sağlanması

İç kulaktaki tulumcuk, kesecik ve yarım daire kanalları dengenin sağlanmasında etkilidir. Bunlardan tulumcuk ve kesecik, yerçekimine karşı yapılan durum değiştirme hareketlerinde oluşan konum değişikliklerini algılar. Yarım daire kanalları ise dönme hareketi ile oluşan durumları algılar.

Tulumcuk ve keseciğin tabanında silli duyu hücreleri bulunur ve içleri sıvı ile doludur. Bu yapıların içinde ayrıca otolit denilen kulak taşları vardır.

Vücudun duruşu değiştiğinde bu taşlar hareket eder ve duyu hücrelerine basınç yapar. Duyu hücreleri ile algılanan basınç, beyne giden denge sinirlerinde impuls oluşturur. Böylece vücudun konum değişikliği algılanmış olur.

Başımızı veya vücudumuzu döndürdüğümüzde yarım daire kanalları da vücutla birlikte hareket eder. Ancak kanalların içinde bulunan endolenf sıvısı, yarım daire kanallarına göre daha yavaş bir hareket yapar. Bu durum kanalların içinde bulunan otolitlerin, kanalların hareketinin tersine doğru hareket etmesine neden olur.

Otolitlerin hareketi denge reseptörlerinde uyartı oluşturur. Reseptörlerden sinirlere aktarılan uyarılar, duyu sinirleri ile beyinciğe taşınır. Beyincik bu sayede hareketin yönünü algılar ve bu durumu beyin kabuğuna iletir. Bu sistem sayesinde vücudun pozisyonu anlaşılmış olur.

Önemli Not: Etrafımızda dönersek yarım daire kanallarının içindeki sıvı da hareket eder. Aniden durduğumuzda ise hala kendimizi dönüyormuş gibi hissederiz. Çünkü biz dursak bile, kanalların içinde bulunan sıvı hareket etmeye devam eder ve denge sinirlerinde impuls oluşturur. Gemi ve uçak yolculuklarında midemizin bulanmasının nedeni de bu durumdan kaynaklanır.
Kulak ve İşitme Duyusu; Kulağın Yapısı, Kısımları, Görevleri – PDF