(EPEIROPHORESE , CONTINENTAL DRIFT)
ESKİ ÇAĞ DÖNEMLERİNDE BENZER TAKSONLARIN KITALARIN TÜMÜNDE YAYGIN OLMASI, O DÖNEMDE KITALARIN ANA KITA HALİNDE BULUNDUĞUNU VE BU KITANIN KENDİ İÇİNDE BARİYERLER TAŞIMADIĞINI GÖSTERİR.
BU KURAMA GÖRE PERM’İN SONUNDA “PANGEA” DENEN TEK VE BÜTÜN BİR KARA PARÇASI VE “PANTHALASSE” DENEN TEK BİR OKYANUS VARDI (WEGENER). DAHA SONRA BU ANAKITA KUZEYDE “LAURASİA” VE GÜNEYDE “GONDWANA” OLMAK ÜZERE İKİYE AYRILDI. HER İKİ KITANIN ARASINDA İSE BÜTÜN DÜNYAYI BİR KUŞAK GİBİ SARAN “TETHYS” DENİZİ OLUŞTU.
MEZOZOİK’TE GONDWANA PARÇALANMAYA BAŞLADI. KUZEYBATIDA
MEZOZOİK’TE GONDWANA PARÇALANMAYA BAŞLADI. KUZEYBATIDA
GÜNEY AMERİKA VE ANTARTİKA;
GÜNEYDOĞUDA AVUSTRALYA; KUZEYDOĞUDA ÖNHİNDİSTAN (HİPOTETİK LEMURİA KITASI*) VE AYNI YERDE KALARAK AFRİKA KITASINI OLUŞTURMAYA BAŞLADI.
*Lemuria kıtası Hint okyanusunun bulunduğu yerde tersiyere kadar yer aldığına inanılan kıta
LAURASİA DA PARÇALANARAK KUZEYBATIDA KUZEY AMERİKA KITASINI; GERİ KALAN KISMI İSE AVRASYA KITASINI OLUŞTURUR. BAŞLANGIÇTA KUZEY AMERİKA İLE AVRASYA ARASINDA “LOMONOSSOW SIRTI” DENEN BİR YÜKSELTİNİN VARLIĞI KABUL EDİLMİŞTİR. GONDWANA KÖKENLİ OLMASINA RAĞMEN HİNDİSTAN KUZEYDOĞUYA DOĞRU GÖÇÜNE DEVAM EDEREK TERSİYERDE AVRASYA’YA BAĞLANMIŞTIR. BU ARADA TETHYS DENİZİ KUZEYE DOĞRU BİR KOL OLUŞTURARAK PARATETHYS DENİZİNİ OLUŞTURMUŞTUR.
KITALARIN KAYMA KURAMI TÜMÜYLE OLMASA DAHİ KUŞLARIN GÖÇÜNE BÜYÜK ÖLÇÜDE AÇIKLAMA GETİRMEKTEDİR. ÖZELLİKLE KRETASE VE JURA’DAKİ HAYVANSAL YAYILIŞLAR İÇİN MANTIKLI AÇIKLAMALAR GETİRİLMESİNİ SAĞLAMIŞTIR.
PLATE TECTONİCS KURAMI:
HER 500-750 MİLYON YILDA BİR KITALAR BİR ARAYA GELEREK TEK BİR KITA (SÜPERKITA) HALİNDE BİRLEŞİR. BU KURAM DAĞ SİLSİLELERİNİN KÖKENİNİ, OKYANUS TABANLARININ ÇÖKMESİ VE SONRA YENİDEN DÜZENLENMESİ VE KEZA YANARDAĞLAR İLE DEPREMLERİN DÜNYA ÜZERİNDEKİ DAĞILIMLARININ HEPSİNİ GÖZ ÖNÜNE ALARAK SÜPER KITALARIN OLUŞUMUNU AÇIKLAMAKTADIR. HEM OKYANUS TABANLARI HEMDE SU DÜZEYİNİN ÜZERİNDE KALAN KARALAR YANİ LİTOSFER 7 ANA KATMANDAN OLUŞUR. TÜM BU TABAKALAR “ASTHENOSFER” DENİLEN YERYÜZÜNÜN BÜKÜLEBİLİR SICAK KISMININ ÜZERİNDE YÜZMEKTEDİR. DÜNYADA BULUNAN RADYOAKTİF ELEMENTLERİN PARÇALANMASIYLA ORTAYA ÇIKAN ISI DÜNYANIN İÇ KISMINDA OLUŞAN ISIYA BAĞLI AKINTILARINI YÖNLENDİRİR. BU AKINTILARDA YÜZEYDEKİ TABAKALARI HER YIL BİRKAÇ CM DIŞARIYA DOĞRU İTER. PANGEA’NIN ÖYKÜSÜNE GÖRE BİR SÜPER KITANIN ÖMRÜ KITA OLARAK 100 MİLYON YILDIR DENİLEBİLİR.
PANGEA’NIN PARÇALANMASINA NE ETKEN OLMUŞTUR?
- KITASAL KAYALAR DAHA İNCE VE YOĞUN (BAZALTİK) OKYANUS TABANLARINA GÖRE ISIYI DAHA AZ GEÇİRDİĞİ İÇİN TABANINDAKİ CİSİMLER DAHA AZ YOĞUN HALE GEÇER VE BUDA SÜPER KITALARIN YUKARIYA DOĞRU KUBBELENİP KIRILMASINA YOL AÇAR. ASTHENOSFER’İN ERGİMİŞ MATERYALİ SÜPER KITANIN OLUŞAN KIRIKLARININ ARASINA KAMA GİBİ GİREREK ONLARI BİRBİRİNDEN AYIRIR.
- BUNA GÖRE PARÇALANMA DÜNYANIN ROTASYONUYLA (DÖNMESİYLE) İLGİLİDİR. SÜPER KITALAR YÜKSEK AÇISAL MOMENTUMA SAHİPTİRLER, ÇÜNKÜ DÜNYANIN BİR TARAFINA TOPLANMIŞ YÜKSEK YAPILI KÜTLEDEN OLUŞMUŞLARDIR. BU MOMENTUM SÜPER KITADA PARÇALANMAYLA SONUÇLANACAK UZUN SÜRELİ BİR STRESE NEDEN OLUR.
SÜPER KITALARIN PARÇALANIP YENİDEN DÜZENLENMESİ SONUCUNDA İKİ FARKLI TİPTE DAĞ KUŞAĞI “OROGEN” OLUŞABİLİR.
a. İNTERİOR OROGENLER: KITALAR ARASINDAKİ ÇARPIŞMALAR, KABUĞU KIVIRARAK DAĞ KUŞAKLARININ OLUŞUMUNA NEDEN OLURLAR (HİMALAYALAR).
b. PERİFERAL OROGENLER: BİR KITA YADA SÜPER KITANIN SINIR KISIMLARINDA OKYANUS KABUĞUNUN SUBDÜKSÜYONU (GÖMÜLMESİ) KITASAL KABUĞU YÜKSELTİR VE YANARDAĞ İŞLEVLERİNİ BAŞLATIR. BUDA FARKLI ŞEKİLLERDE DAĞ KUŞAKLARININ OLUŞMASINI SAĞLAR (KAYALIK DAĞLARI). PERİFERAL DAĞ OLUŞUMU SÜPER KITALARIN BİRLEŞMESİNDEN SONRA TAMAMLANIR.
ÖNEMLİ JEOLOJİK DÖNEMLER
BALIKLARIN EN ÇOK EVRİMLEŞTİĞİ VE DÜNYANIN HER TARAFINA YAYILARAK EGEMEN OLDUKLARI DÖNEM “DEVON DEVRİ” (BALIK DEVRİ) DİR. OMURGALILAR TARİHİNDE EN ÖNEMLİ OLAY ORTA DEVON’DA KEMİKLİ BALIKLARIN ORTAYA ÇIKMASIDIR. ÇOK HIZLI BİR ŞEKİLDE ÖNCE TATLI SULARDA SONRA DENİZLERDE EGEMEN OLMUŞLARDIR.
SÜRÜNGEN DEVRİNİN “MEMELİ DEVRİ” NE GEÇMESİYLE TERSİYER BAŞLAMIŞTIR. İLKİN MEMELİLERİN DALLANMAYA BAŞLAMASI TERSİYERİN BAŞIDIR. BÖCEKÇİLLER VE KESELİ MEMELİLER TERSİYERDEN ÖNCE DİNAZORLARLA MİLYONLARCA YIL YAŞAMIŞTIR, ANCAK BUNLARIN ORTADAN KALKMASI İLE TERSİYERDE HIZLA EVRİMLEŞMİŞTİR.
MEMELİLERİN TÜRCE EN ZENGİN OLDUĞU DÖNEM PLEİSTOSEN’DİR. PRİMATLAR İLK OLARAK HOLOARKTİK’TE ORTAYA ÇIKMIŞTIR, SONRA BURADA ORTADAN KALKARAK DİĞER BÖLGELERDE VARLIKLARINI SÜRDÜRMÜŞLERDİR. ANCAK DİĞER MEMELİ GRUPLARI SENOZOİK SÜRESİNCE BURADA EVRİMLEŞMİŞLERDİR.
SENOZOİK MEMELİ FAUNASININ DÖRT BÜYÜK GRUBU
- PALEOSEN VE EOSEN DE İLKİN ARKAİK FAUNANIN YANISIRA YENİ ÇEŞİTLENME GÖRÜLÜR
- İLKİN ARKAİK FAUNANIN YERİNE GÜNÜMÜZ MEMELİLERİNİN ATALARININ YER ALMASI PALEO VE OLİGOSEN’İN TİPİK EVRİMSEL OLAYIDIR.
- SENOZOİK’İN SONUNA DOĞRU GÜNCELLEME OLUR, GÜNÜMÜZ MEMELİ TÜRLERİNİN BÜYÜK KISMI BU GRUPTA BULUNUR.
- POST PALEOSEN VE PLEİSTOSEN’DE FAZLA SAYIDA MEMELİ TÜRÜ ORTAYA ÇIKAR. BU SÜREÇTE GÖRÜLEN ÖLÜM OLAYLARI İLE TÜR SAYISINDA AZALMA OLUR. GÜNÜMÜZ MEMELİ FAUNASI PLEİSTOSEN’İN BİR RELİKTİDİR.
