Biyom: Belirli bitki ve hayvan türlerini bölgesel düzeyde oluşturdukları ve kendine özgü özellikleri olan büyük ve bölgesel komünitelerdir. 12 adet karasal biyom bulunmaktadır.
Karasal Biyomlar;
- Arktik ve Alpin Tundralar
- Kutup buzulları ve Yüksek dağ buzulları
- Kuzey bölge konifer ormanı
- Ilıman bölge yaprak döken ormanları
- Ilıman bölge otlakları (Çayırlar)
- Tropikal çayırlık ve savanlar
- Makiler ve sert yapraklı ağaçlıklar
- Çöller
- Yarı her dem yeşil mevsimsel tropikal ormanlar
- Tropikal yağmur ormanları
- Tropikal çalılıklar ve dikenli ağaçlıklar
- Dağlar
1. Arktik ve Alpin Tundralar:
Kuzey Amerika ve avrasyanın kuzeyi ile onun daha kuzeyindeki kutup buzulları arasındaki çıplak ve ağaçsız alanlar arktik tundralardır.
Tropik bölgeler dahil bütün kıtalardaki yüksek rakımlı dağlarda da ağaç büyüme sınırının daha yükseklerinde kalan alanlarda alpin tundralar görülür.
Tundra tipi biyomda sıcaklık derecesinin çok düşük olması ve büyüme mevsiminin oldukça kısa sürmesi, yaşam için sınırlayıcı faktör olmaktadır. Tundralarda yağış az olmasına rağmen terleme çok düşük olduğu için, yağış sınırlayıcı bir faktör değildir.
Arktik tundra kutup bölgesine yakın yörelerde yer alan ıslak çayırlık veya otlak alanlardır. Tundralarda humuslaşma hızı düşüktür. Fakat topraktaki mineralleri kullanacak canlı az olduğu için humus yönünden zengin bölgelerdir.
2. Kutup buzulları ve Yüksek dağ buzulları:
Buzullarla kaplı alanlar ekstra çevre koşullarına sahip yerlerdir. Bu bölgelerde yaşayan bazı ototrof ve heterotrof canlılar yaşamaktadır.
3. Kuzey bölge konifer ormanı:
Kuzey Amerika ve Avrasyanın kuzeyi boyunca geniş bir orman kuşağı bulunur. Her dem yeşil olan bu orman bölgeleri Kuzey bölge konifer ormanı, Kutup çemberi Boreal ormanı ya da genel olarak TAYGA adını alır. Bu biyomun en belirgin özelliği iğne yapraklı türlerle kaplı olmasıdır. Taygada da mevsimler arasında farklılık ortaya çıkar. Bu farklılıklara bağlı olarak populasyonlarda periyodik iniş-çıkılar görülür. konifer ormanlarda özellikle bir ya da iki türün baskın olduğu yerlerde, mevsimsel farklılıklara bağlı olarak böcek salgınları ortaya çıkar.
4. Ilıman bölge yaprak döken ormanları:
Yaprağı döken orman komünitelerinin yayıldığı alanlardır.
Başlıca özellikleri:
- Yağış boldur ve her mevsim hemen hemen eşit yağış alır.
- İnsan etkisi azdır.
- Ilıman bölge ormanları birbirinden izole haldedir. Bu durum türleşmeyi artırmıştır.
- Bu biyomda yaşayan hem toprak canlıları hem de toprak üstünü örten otsu ve çalı formundaki bitki tabayykası yaygındır.
5. Ilıman bölge otlakları (Çayırlar):
Ilıman bölge otlakları yağış bakımından çöller ve orman alanları arasında yer alırlar. Otlaklarda toprak nemi; özellikle besin elementleri döngüsünü sınırlayıcı bir etkendir. Kuzey Amerikadaki otlak biyomu, doğudan batıya doğru gidildikçe alt kuşaklara ayrılır. Bu kuşakları belirleyen en önemli etken kademeli olarak yağışın azalmasıdır. Çayırların özellikleri ve dağılışı yağış alanlarına göre değişir.
Türkiye’de Step Ekosistemleri:
Stepler genellikle otsu bitkilerin oluşturduğu doğal çayırlık alanlardır. Ülkemizin % 28’ini stepler kaplar. Özellikle ‹ç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgemizdeki bu alanlar biyolojik çeşitlilik açısından önemlidir. Burada yetişen türlerin bazıları tarım, endüstre ve sağlık alanları için için değerlidir. Bu stepler özellikle bazı endemik türler bakımından gen merkezlidir. Gen merkezi türlerin ortaya çıktığı ve ilk yayılmaya başladığı yerdir. Örneğin buğdayın gen merkezi Anadolu’dur. Ülkemizde farklı yabani (ıslah edilmemiş) buğday türleri varlığını sürdürmektedir.
Türkiye’deki ekosistemler açısından bakıldığında en zengin endemik bitki türlerinin steplerde olduğu görülmüştür.
Endemik Tür: Yeryüzünün sınırlı bölgesinde örneğin bir ekolojik ortamda ya da bir ülkenin siyasi sınırları içinde yayılış gösteren türlüre endemik türler denir.
6. Tropikal çayırlık ve savanlar :
Yağışlar mevsimlere göre farklılık gösterir. Yılın belirli dönemlerinde kuraklık görülür. Kurak dönemlerde yangın önemli bir çevresel etkendir.
Bu tip ormanlarda yetişen ağaçlar ve otsu bitkiler hem kuraklığa hem de yangına dayanıklı özellikler göstermek zorundadırlar. Her iki etkene birden dayanıklı tür sayısı azdır. Bu nedenle bu tür bölgelerde tür sayısı azdır. Bu tür bölgelerde toynaklı memeli tür çeşidi çok fazladır.
7. Makiler ve sert yapraklı ağaçlıklar:
Ilıman kuşağın bazı bölgelerinde iklim genelde yumuşaktır ve kışları bol yağışlı, yazlarıda kurak geçer. Bu bölgelerde bitki örtüsü sert ve kalın yapraklı her dem yeşil ağaçlardan ve çalılardan meydana gelir.
Türkiye’de Orman Ekosistemleri :
Akdeniz, Doğu ve Batı Karadeniz orman alanlarında iğne yapraklı ya da yaprak döken bir çok ağaç türü görebiliriz. Örneğin çam, göknar, kayın, meşe, dişbudak, akağaç, gürgen gibi. Akdeniz bölgesi Toros dağlarındaki sedir ormanları dünyadaki en geniş sedir ormanıdır.
Ülkemizdeki endemik bitki türlerinin en önemlilerinden bir kaçı Kaz Dağı’nda orman meydana getiren Kaz Dağı göknarı, Eğridir’in güneyindeki kasnak meşesi, Köyceğiz
Dalaman arasında yaygın olan sığla ağacı veya günlük ağacı ormanları Beşparmak dağlarındaki kral eğreltisi, Datça ve Teke yarımadalarındaki Datça hurması ile Kastamonu, Yozgat ve ‹spir çevresindeki ‹spir meşesidir.
8. Çöller:
Çöllerde en önemli sınırlayıcı faktör sudur. Çölün sulanması halinde ise en önemli sınırlayıcı etken toprak özellikleri olmaktadır. Çöllerde bitki ve hayvan çeşitliliği azdır.
9. Yarı her dem yeşil mevsimsel tropikal ormanlar:
Uzun bir kurak dönemi içeren tropikal iklimlerin hüküm sürdüğü ormanlarda görülür. Kurak dönemlerde ormandaki ağaç türlerinin bazıları veya hepsi yapraklarını dökebilirler. Tür çeşitliliği bakımından tropikal yağmur ormanlarından sonra gelir.
10. Tropikal yağmur ormanları:
Yer kürenin ekvator kuşağı çevresindeki düşük rakımlı bölgelerde yer alır. Genellikle geniş yapraklı ağaçlardan oluşan ve her dem yeşil olan bu ormanlar, tür çeşitliliği bakımından en zengin yapıya sahiptir.
11. Tropikal çalılıklar ve dikenli ağaçlıklar:
Belirli bölgelerde yağış, çöl ve savan bölgelerindeki yağıştan daha fazla, mevsimsel tropikal orman bölgelerindeki yağıştan daha az olur.
12. Dağlar:
Benzer komüniteler farklı dağlarda yer aldıkları için, birbirinden daha çok ayrılmış ve soyutlanmıştır. Dağlar yüzey suları için önemli alanlardır. Ormanların yayılış şekli büyük ölçüde iklim ve toprak özellikleri tarafından belirlenir.
Türkiye’de Dağ Ekosistemleri:
Alp Himalaya dağ kuşağında yer alan ülkemizin yarısıda dağ ekosistemi görülmektedir. Dağların uzanışı ve yüksekliği farklı bitki ve orman ekosistemlerinin ortaya çıkmasını etkilemiştir. Örneğin, Doğu Karadeniz bölümündeki ladin ormanlarının zenginliği Karadeniz’den gelen nemli havanın dağlar boyunca yükselerek su oluşturmasıyla ilgilidir.
Ülkemizin farklı ekosistemlerinin varlığı dolayısıya biyolojik çeşitliliğin zenğinliği dünyadaki doğal yaşamın varlığı ve sürdürülebilirliği açısından önemlidir. Besin maddesi, ilaç ham maddesi, sanayi ham maddelerinin sağlanması açısından biyoçeşitlilik ekonomik öneme sahiptir. Örneğin besin olarak tüketilen balık, tahıl türleri; ilaç ham maddesi olarak kullanılan yabani otlar; sanayi ham maddesi olarak pamuk, keten vb. türlerin kullanıldığı alanlar dikkate alındığında biyolojik çeşitliliğin önemi ortaya çıkmaktadır.
