İskelet Çeşitleri

Bir çok omurgasız hayvan grubunda, vücut sıvısı ve kan desteklik görevi yapar. Buna hidrostatik iskelet denir. Örneğin toprak solucanında; vücut sıvısı (sölom sıvısı), bu çeşit hareketin gerçekleşmesini sağlar. Toprak solucanında vücut tek katlı örtü epiteli ile kaplanmıştır. Bu tabakanın altında halka şeklinde, içte ise boyuna uzanan kaslardan yapılmış bir kas tabakası vardır.

Kas tabakası ile bağırsak arasındaki açıklıkta bulunan sıvıya, kasların kasılması ile basınç yapılır. Bu basınç etkisi ile hayvanın ön kısmı uzamaya başlar. Ön uç ile bir yere tutunduktan sonra, boyuna kaslar kasılır ve vücudun arka kısmı öne doğru çekilmeye başlar. Böylece ön kısım tekrar kalınlaştırılır ve yer değiştirilmiş olur. Canlılarda gerçek anlamda, dış ve iç iskelet olmak üzere iki çeşit iskelet bulunmaktadır.

1. Dış İskelet

• Omurgasız hayvanların, bazı önemli gruplarında bir dış iskelet sistemi bulunur. Bunlar; eklem bacaklılar (araknitler, böcekler, çok ayaklılar ve kabuklular) ve bazı yumuşakça türleridir.
• İskeletin dışında ve üzerinde başka bir örtü bulunmaz.
• Bu iskelet hücre gruplarının salgıladığı organik veya inorganik maddelerden meydana gelmiştir.
• Canlılarda bulunan dış iskelet vücudu dış etkilerden korur.
• Dış iskelet organlara desteklik ve direnç sağlar.

• Vücudun su kaybını önler. Kaslar iskeletin bölümlerine içten bağlanmıştır.
• Dış iskelet, ilgili canlının hareketini ve büyümesini kısıtlar.
• Bunun için, bazı hayvanlar gelişme döneminde kabuk değiştirirler. Buna örnek olarak yandaki resmi verdik.

ÖNEMLİ NOT : 

Eklembacaklılar sınıfına dahil olan çekirgelerin dış iskelet yapısı kitin tabakasından oluşmaktadır. Kitin tabakasının dayanaklı ve hafif olması çekirgenin hareket etmesini kolaylaştırır. Kitin tabakasının bulunduğu canlılar hızlı hareket etmektedirler. Ancak canlıların hızlı e kolay hareket etmesi sadece kitin tabakası ile olmamaktadır. Buna ek olarak çekirgelerin iç yüzeyine bağlı çizgili kaslarında yardımıyla hızlı ve kolay hareket etmektedirler.

2. İç İskelet

• Bazı omurgasızlarda (süngerler ve derisi dikenliler), ilkel kordalılarda (amfiyoksüs) ve bütün omurgalılarda bulunur.
• Üzeri, deri, tüy, kıl, pul veya başka bir tabakayla örtülüdür.
• Kaslar iskelete dıştan bağlanmıştır.

• Süngerler, tam bir doku organizasyonu göstermediklerinden iskeletleri de çok basittir.
• Hücreleri arasında ve içinde organik (spongin) veya inorganik (kalsiyum karbonat veya silis) maddelerden oluşan küçük yapılı iğneler (spiküller) desteklik görevi yapar.
• Süngerlerin bazı hücreleri, yapı bakımından düz kas hücrelerine benzer, çok yavaş kasılarak ve gevşeyerek vücuda giren suyu dışarı atarlar.
• Derisi dikenliler grubunda ise, birbirine eklemlerle bağlanmış plakalardan oluşan bir iç iskelet vardır.
• Plakaların dış yüzeyi dikenli ve kabartılıdır.
• Bu nedenle derisi dikenliler olarak adlandırılır.
• İskeletin üzerini ince bir epidermis örtmüştür.
• Kurbağalar, karasal ortamlarda yaşamaya uyum sağladıklarından, balıklara oranla daha gelişmiş bir iç iskelete sahiptir.
• Kaburga ve göğüs kemiği, sürüngenlerde, iç organların korunmasını sağlayan bir göğüs kafesi oluşturur.
• Kuşlarda; iskelet, uçmayı kolaylaştıracak şekilde oluşmuş bazı özelliklere sahiptir.

ÖNEMLİ NOT:

Bir hücreleri canlıların uyarana bağlı olarak ve enerji harcayarak yer değiştirmesine taksi veya göçüm denilmektedir. Eğer tek hücrelilerin hareket yönü uyaranın yönüne doğru ise buna pozitif foto taksi denilmektedir. Ancak eğer uyaranın tersi yönünde ise negatif foto taksi denilmektedir. Bir örnek vercek olursak, öglenaların ışığa doğru hareketi pozitif foto taksi örneğidir.

• İskeletteki büyük kemiklerin içerisinde, vücut ağırlığını azaltmak amacıyla hava boşlukları bulunur.
• Kemikli balıklarda ve diğer bütün omurgalı erginlerinde hem kıkırdak, hem de kemiklerden oluşan gelişmiş bir iç iskelet görev yapar.
• Kıkırdaklı balıklarda ise sadece kıkırdak doku bulunur.
• Omurgalıların iç iskeleti; hem desteklik, hem hareket, hem de bazı organlar için koruma görevi yapar.
• Hareketlerin sağlanmasında; kaslar, hormonlar, sinirler ve duyu organları da görev yapar.

İskelet Çeşitleri – PDF