Bitki kökleriyle alınan su ve mineraller, yaprak ve diğer organlara, fotosentezle üretilen organik maddeler ise yapraklardan bitkinin diğer organlarına taşınır.
Bu işlem iletim dokuda bulunan; ksilem (odun boruları) ve floem (soymuk boruları) olmak üzere iki farklı yapıyla gerçekleştirilir. Gelişmiş yapılı bitkilerde ksilem ve floem genellikle birlikte bulunur ve iletim demetlerini meydana getirir.
Odun borusu (Ksilem);
Kökten emici tüylerle alınan su ve suda çözünmüş minerallerin, bitkinin gövde ve yapraklarına taşınmasını sağlayan iletim dokusu elemanıdır.
Ksilem (Odun boruları), kökten yapraklara kadar uzandıkları için ayrıca bitkiye mekanik destek de sağlar. Odun boruları, meristem doku hücrelerinin üst üste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybetmesi sonucu oluşur.
Ksilem oluşurken hücrelerde önce uzama ya da genişleme görülür. Daha sonra hücre duvarı, üzerinde lignin birikmesine bağlı olarak kalınlaşır.
Hücrelerin uç uca gelen bölümlerindeki çeperler parçalanır ve hücreler ölür. Hücreler arasındaki çeper zamanla kaybolunca, ölü hücrelerden meydana gelen odun boruları oluşur. Boru şeklinde olan bu hücreler, bitkinin organlarında demetler hâlinde bulunur ve odun kısmını meydana getirir.
Soymuk Borusu (Floem)
Yapraklarda fotosentezle üretilen ve kök hücrelerinde sentezlenen organik maddelerin, bitkinin diğer kısımlarına iletilmesini sağlayan iletim dokusu çeşididir.
Tek sıra halinde uç uca dizilmiş canlı hücrelerden oluşan bu doku, kalburlu hücre ve arkadaş hücresi olmak üzere iki tip hücreden meydana gelir.
Çekirdekleri olmayan kalburlu hücrelerin sitoplazmaları vardır. Arkadaş hücreleri ise bol sitoplazmalı ve çekirdeklidir. Kalburlu hücrelerin birbirine komşu çeperlerinin yer yer erimesiyle delikli bir yapı oluşur. Bu yapıya kalburlu plak denir.
Kalburlu plağa sahip hücrelerin üst üste dizilmesiyle oluşan boru şeklindeki yapıya, kalburlu borular denir.Kalburlu borularda bulunan delikler hücreden hücreye sıvı akışını kolaylaştırır. Bu durum ise madde taşınmasının daha kolay yapılmasına olanak sağlar.
ÖNEMLİ;Çekirdeğe sahip arkadaş hücreleri, fotosentez ürünlerinin depolanması ve iletilmesi işlemlerinde kalburlu hücrelerle birlikte çalışır.
ÖRNEK SORU:
Çok yıllık bir bitkide bulunan, floem ve ksilem yapılarının bazı özellikleri şunlardır:
Buna göre verilen karşılaştırmalardan hangileri yanlıştır?
A) I ve II
B) II ve III
C) I ve IV
D) III ve IV
E) I, III ve IV
Çözüm ..
- Bitkilerde madde taşınmasını sağlayan iletim demetlerinin her ikiside kambiyumdan oluşur.
- Floem canlı hücrelerden, ksilem ise ölü hücrelerden oluşmuştur.
- Floemde organik besinler ile azotlu organik bileşikler, ksilemde ise su ve mineraller taşınır.
- Floemde taşıma çift yönlüdür. Aşağıdan yukarı azotlu bileşikler ve amino asitler; yukarıdan aşağıya ise, glikoz, nişasta ve diğer besinler taşınır. Ksilemde ise tek yönlü madde taşınması görülür (aşağıdan yukarı).
Cevap C
İletim Doku; Floem (Soymuk Boruları) – Ksilem (Odun Borusu) – PDF
