Bu yazımızda yer alan konular ve bilgiler:
- Hücre iskeleti nedir?
- Hücre İskeleti Ne İşe Yarar?
- Hücre iskeletinin yapısı?
- Hücre iskeletinin çeşitleri?
- Hücre iskeletinin görevleri?
- Mikrofilament yapısı, görevleri ve özellikleri?
- Mikrotübül yapısı, görevleri ve özellikleri?
- Ara Filament yapısı, görevleri ve özellikleri?
- Hücre iskeletinin çeşitleri ve görevleri maddeler halinde sizlere sıraladık. Tüm soruların yanıtını ve daha fazlasını yazımızda bulabilirsiniz.
Hücrelerin şekillerinin oluşmasında ve şekillerinin korunmasında görev alan yapılara hücre iskeleti denilmektedir. Hücre iskeleti organellerin sitoplazma içerisinde uygun konumlarda kalmalarını ve hücrenin bölünme olayında kromozomların hareket etmesinde görev almaktadır. Hücre iskeletinin yapısı içerisinde mikrotübüller, mikrofilamentler, ara filamentler ve motor proteinleri bulunmaktadır. Bunlar ayrıca Hücre iskeleti çeşitleri olarak kategorize edilmektedir.
Ökaryot hücrelerin iç yapısı, çalışma şekli, yüksek teknolojiye sahip birçok makineden daha mükemmeldir. Mikroskobun gelişmesiyle yapılan çalışmalarda, ökaryot hücrelerin sitoplazmasının tamamen sıvı kısımdan oluşmadığı, hücrenin bir iskeletinin olduğu belirlenmiştir.
Hücre İskeleti Ne İşe Yarar? Görevleri Nelerdir?
- hücre içi organizasyonu sağlama,
- sitoplazma hareketlerini sağlama,
- organellerin hücre içindeki hareketlerini sağlama,
- hücre bölünmesi sırasında kromozomların iğ iplikleri tarafından hareketini sağlama görevlerini yerine getirir.
Hücre iskeleti, mikrofilament, ara filament, mikrotübül olmak üzere üç temel yapıdan oluşur.
a. Mikrofilament: Mikrofilamentler aktin adı verilen proteinlerin üst üste dizilip sarmal şeklinde birleşmesiyle oluşur. Mikrofilamentler 1 – 2 mikrometre uzunluğunda, ince ve esnek yapıdadır. Hücrenin hareketine yani ihtiyacına göre sürekli yapılıp yıkılabilir. Hayvanların hareketini sağlayan kas hücrelerinin kasılıp gevşemesini de mikrofilamentler sağlar.
Mikrofilamentler; hayvan hücrelerinin bölünmesi sırasında sitoplazmanın boğumlanması, amipin fagositozla besin almak için yalancı ayak oluşturması, besinlerin emilmesi için hücre yüzeyinde çıkıntıların oluşturulması gibi birçok olayda görev alır.
b. Ara filamentler: Ara filamentler farklı tipteki proteinlerin oluşturduğu iplik şeklindeki yapıların birbiri üzerine sarılmasıyla oluşur. Ara filamentler mikrofilamentlerden daha kalın, mikrotübüllerden daha incedir. Bu yapılar hareketli değildir. Hücrenin şeklinin ve hücre içindeki yapıların sabit tutulmasını sağlar. Örneğin organellerin ve çekirdeğin sitoplazmada belirli bir yerde durmasını ara filamentler sağlar.
c. Mikrotübüller: Mikrotübüller tübilin adı verilen proteinlerden oluşan, içi boş çubuklar şeklinde sert yapılardır. Mikrotübüller de tıpkı mikrofilamentler gibi hücre içinde devamlı oluşup ayrışabilir. Bu yapıların hücre içindeki görevleri, hücre şeklinin belirlenmesi, sitoplazma içindeki organellerin yer değiştirmesi, hücre bölünmesi sırasında kromozomların ayrılmasıdır.
Hücre İsketinin Çeşitleri
- Mikrofilament
- Mikrotübül
- Ara Filament
- Motor proteinler
Önemli Not: Hücre iskeleti biyoloji kaynaklarında 3 temel yapıdan oluştuğu ifade edilir. Ancak bazı biyoloji kaynaklarında Motor proteinlerinde hücre iskeletinin yapısında bulunmasında dolayı farklı bir başlık altında ifade edilir. Bizde bu şekilde yazmayı uygun gördük.
Mikrofilament
- İp şeklindeki sarmal bir yapısı olan mikrofilamentler, sitozildeki aktin adı verilen proteinlerin birleşmesiyle oluşan hücre iskeletinin bir yapısıdır.
- Mikrofilamentler, parçalanıp tekrar oluşan yapılardır.
- Rotasyon ve sirkülasyon olarak adlandırılan sitoplazma hareketlerinin gerçekleşmesine yardımcı olmaktadırlar.
- Hücrenin ve hücre kısımlarının hareket etmesini ve sabitlenmesini sağlamaktadır.
- Mikrofilamentler hayvanlarda kas hareketlerini, amiplerde ise yalancı ayakların oluşumunu sağlamaktadır.
- Hayvan hücrelerinde meydana gelen sitoplazma bölünmesi olayında boğumlanmayı gerçekleştirmektedir.
- Kasların ve liflerin kasılıp gevşemesinde aktif rol üstlenmektedir.
- İnce bağırsak yüzeyinde bulunan ve besinlerin emilmesini sağlayan mikrovilluslar hücre zarının dışa doğru yaptığı küçük uzantılardır. Bu uzantıların oluşumunda mikrofilamentler görev almaktadır.
- Endositoz ve ekzositoz gibi hücreye madde taşınımını yapan olaylarda mikrofilamentler görev almaktadır.
Mikrotübül
- Hücre iskelet sisteminin çapı en büyük olan elemanlarıdır.
- Sitoplazmada yer alan sitozol adındaki koyu sıvının içerisinde bulunan tübülin adındaki proteinlerin meydana getirdiği yapıdır.
- Hücrelerde katı bir iskeletin oluşmasını sağlar.
- Hücre içindeki organellerin yer değiştirmesinde görevlidir.
- Hücrelerin hareketli üyeleri olan siller ve kamçılar hücre zarından meydana gelen uzantılarla oluşur. r. Bu uzantıların yapısında mikrotübüller bulunur.
- Bitki hücrelerindeki mikrotübüller, hücre duvarındaki selüloz liflerinin düzenlenmesini kontrol eder.
- Mikrotübüller sentrozomun yapısına da girerler.
- Sentrozom hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini meydana getirir.
Ara Filament
- Sitoplazma içerisinde yer alan sitozol adındaki koyu renkli sıvının içerisinde bulunan proteinlerin bağ kurmasıyla iplikçiklerin oluşması ve bu iplikçiklerin sarmal yapı ile birleşmesi sonucu meydana gelen yapılardır.
- Sitozoldeki protein bağlarından birkaç örnek verecek olursak bunlar, kerotin, vimentin, desmin ve lamindir.
- Ayrıca önemli diğer bir bilgi ise ara filamentler diğer hücre iskelet yapılarında farklı olarak sürekli ve karalı bir yapıdadırlar.
- Hücre tiplerine uygun çok farklı yapıda proteinlerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
- Ara filamentler diğer iki flamente göre daha kalıcıdır.
- Hücresel yapıları oldukları yere bağlar.
- Gerilmeye karşı dayanıklıdır ve bu sayede vücut yüzeyindeki dokuların gerginliğini korur.
- Hücrenin belirli şekilde kalması ara filamentler sayesindedir.
- Çekirdek zarının oluşumunda rol almaktadır.
- Hücre çekirdeğinin ve hücredeki diğer kısımlarında yerinin belirlenmesi ve sabit kalmalarını sağlamaktadır.
Motor proteinler
- Motor proteinleri, Miyozin, Dinein, Kinezin ve dinamin’dir.
- Mikroflamentlere ve mikrotübüllere bağlanarak madde ve organel taşınımı sağlamaktadırlar.
- ATP enerjisi ile hareket ederler
Hücre iskeleti Nedir? Hücre iskeletinin Yapısı, Çeşitleri ve Görevleri – PDF
