Hemoglobin ya da kısa adıyla HGB kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve vücudumuzda oksijenin taşınması ve transferini sağlayan bir proteintir. Hemoglobin temel olarak dışarıdan alınan temiz oksijen ile akciğerlerde etkileşime girer ve bu temiz oksijeni kanla birlikte tüm organlara ulaştırır. Bu nedenle hemoglobin seviyesi insan sağlığı için son derece kritik bir öneme sahiptir. Hemoglobin seviyesindeki değişimler hastalıklar ile doğrudan ilgilidir.
Hastahanelerde çoğu zaman doktorların kan testi istemesinin nedeni de hemoglobin seviyesini görmektir. Örneğin ritim bozukluğu, baş ağrısı veya yorgunluk gibi sorunlar doğrudan hemoglobin seviyesinin düşük olması nedeniyle ortaya çıkarlar. Kırmızı kan hücresinin yetersiz olması oksijen yetersizliğine yol açar ve bu durum anemi olarak tanımlanır.
Hemoglobin (HGB) Nedir?
Hemoglobin veya kısa adıyla HGB, kemik iliği tarafından üretilen ve kırmızı kan hücrelerinde depolanan bir tür proteindir. Bu çok önemli proteinin görevi ise kırmızı kan hücreleri aracılığı ile vücudun her yerine oksijeni taşımaktır. Hemoglobin bu taşıma sırasında vücutta biriken karbondioksiti de toplar. Kısacası bizim için hayati fonksiyonlarımızın devamı için vazgeçilmez derece önemlidir.
Hemoglobinin Yapısı Nasıldır?
Kana kırmızı rengini de veren hemoglobin yuvalağımsız bir şekle sahiptir. Merkezi ve merkez noktasının çevresinde ise kalınlığı incelir. Aslında temel olarak hemoglobinin yapısı oldukça basittir. Bu noktada hemoglobinopati hakkında da bilgi vermek faydalı olacaktır. Hemoglobinopati, hemoglobinin yapısında bulunan globin (protein kısmı) zincirlerinden birisinin yapısında anormalliğe yol açan genetik bir bozukluktur. Hemoglobinopati sonucunda kardiyovasküler sistemde sorunlar ortaya çıkabilir ve kısmi organ hasaları da görülebilir.
Hemoglobin Seviyesi Nasıl Belirlenir?
Hemoglobin seviyesinin belirlenmesi için kan testi uygulanır. Bunun için bir miktar kan örneği alınır ve tam kan sayımı (CBC) testi alınan kan örneği üzerinde yapılır. Tam kan sayımı (CBC) testi ile birlikte yalnızca kırmızı kan hücrelerinin seviyesi değil beyaz kan hücreleri ve trombosit gibi birçok diğer önemli parametreye ilişkin değerler de elde edilir. Tüm bu değerlerdeki anomaliler hastalıkların tanımlanmasında ve tedavi türünün seçilmesinde kullanılır. Tam kan sayımı testi ise aşağıdaki durumlarda tercih edilmektedir.
- Genel sağlık durumunun kontrolü
- Tıbbi bir durumun ve anormalliğin teşhisi ve tespiti
- Hastanın durumunu ve tedavinin etkisini incelemek
A1c Testi Nedir ve Neden Yapılır?
Bilinen adıyla Hemoglobin A1c testi ya da kısa adıyla HbA1c kandaki glikoz seviyesini belirlemek için kullanılan bir kan testidir. Özellikle diyabet tanısının konulması ve diyabetli hastaların kan şekeri ölçümünde kullanılır. Kan şekeriniz yükseldiğinde vücudunuzda bulunan bazı glikozlar hemoglobine bağlanır. Glikozların bağlandığı hemoglobinin tipi A olduğu için testin adı A1c olarak verilmiştir. Kan şekeriniz yükseltikçe bu testin sonuç değeri de git gide yükselir. Normal bir bireyin A1c değeri %5.7’nin altındadır. A1c değerine göre kan şekeri ile ilgili genel sınıfları aşağıda bulabilirsiniz.
- %5.7 ve altı: Normal
- %5.7 ile %6.4 arası: Prediyabet (Diyabet riski)
- %6.5 ve üzeri: Diyabet hatası (%8 ve üzeri ise kritik)
İdeal Hemoglobin (HGB) Seviyesi Nedir?
Kadın ve erkeklerde olması gereken hemoglobin seviyeleri birbirinden farklıdır. Erkeklerin hemoglobin seviyeleri kadınlara nispeten bir miktar daha yüksektir. Normal şartlarda kadınlarda normal hemoglobin değeri 12.5 ile 15.5 g/dL, erkeklerde ise 13.5 ile 17.5 g/DL arasında değişiklik gösterir. Yenidoğan bebeklerde ise hemoglobin seviyeleri normal değerlere göre farklılık gösterir.
Düşük Hemoglobin Seviyesi
Eğer hemoglobin seviyesiniz düşükse bunun bir kaç nedeni olabilir. Hatta bazı hastalıklar doğrudan buna neden olabilir. Düşük hemologibn seviyesi vücudun kan hücresi üretme kapasitesinin azalmış olduğuna işaret eder. Daha önce de tanımladığımız üzere düşük hemoglobin seviyesi, kansızlık yani anemi olarak tanımlanır. Genel olarak en yaygın anemi nedeni ise demir eksikliğidir. Bunun dışında anemiye neden olan bazı durumlar şu şekilde sıralanabilir;
- Kemoterapi ilaçları
- Kanser
- Böbrek hastalıkları
- Zehirlenme
- Lösemi
- Talasemi
- Vaskülit (kan damarlarında meydana gelen bir iltihab)
- Dalak büyümesi
- Vitamin eksikliği
- Hemoliz
Tüm bunların dışında herhangi bir hastalık söz konusu olmadan yenidoğan 6-8 haftalık bebeklerde geçici bir anemi görülebilir. Bunun en önemli nedeni bebeklerin yeterince hızlı bir şekilde kırmızı kan hücresi üretememeleridir. Kontrol altında olduğu sürece bu durumda bebeklerin sağlıklarına kötü yönde bir etki yapmaz veya risk oluşturmaz.
Yüksek Hemoglobin Seviyesi
Yüksek hemoglobin seviyeleri nadir görülen bir kan hastalığı olan polisiteminin göstergesi olabilir. Polisitemi vücudun çok fazla kırmızı kan hücresi üretmesine ve kanın da normalden daha kalın yani daha az akışkan olmasına neden olur. Bunun bir sonucu olarak pıhtı, kalp krizi veya felç gibi çok ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Yüksek hemoglobin seviyesi ayrıca sigara bağımlılığı, akciğer veya kalp rahatsızlıklarının bir sonucu da olabilir. Polisiteminin göstergesi olan birkaç durum ise şu şekilde sıralanabilir;
- Baş ağrısı ve dönmesi
- Kolayca kanama ve morarma
- Aşırı derecede kilo kaybı ve yorgunluk
- Fazla terleme ve eklem şişmesi
- Kaşıntı
Yüksek hemoglobin seviyesinin tedavisi için temel olarak 3 yöntem tercih edilmektedir. Bunlardan ilki olan flebotomi de hemoglobin seviyesi normal değerlere inene kadar düzenli olarak kişiden kan alınır. Bununla birlikte düzenli olarak bol su tüketmek kanın akışkanlığını %10-15 oranında arttıraibilir. Üçüncü ve en önemli yöntemlerden birisi de sigarayı bırakmaktadır.
Hemoglobin Hastalıkları
Hemoglobin C Hastalığı
Çoğunlukla siyah ırkta görülen bir hastalıktır. Hastalığın gelişmesi için hem annede hem de babada hastalıklı gen olmalıdır. Genel olarak, semptomlar azdır. Bu hastalığa sahip kişilerde, özellikle çocuklarda, karın ve eklem ağrısı, genişleyen bir dalak ve hafif sarılık atakları görülebilir. Ama orak hücre anemisinde olduğu gibi ciddi krizler yoktur ama safra kesesi taşlarına neden olabilir.
Orak Hücreli Anemi
Orak hücreli anemi, hemoglobinin beta zincirindeki gende oluşan bir mutasyonun neden olduğu ciddi bir hastalıktır. Kırmızı kan hücreleri, hilal veya orak şeklini alırlar ve bu şekillerinden dolayı küçük kan damarlarını tıkayarak kan akışına engel olurlar. Orak hücreli anemi inflamasyona, kan pıhtılarına, kırmızı kan hücresi tahribatına, oksijen eksikliğine ve sonuçta organ hasarına neden olur. Aralıklı ataklar, şiddetli ağrı, pulmoner yetmezlik ve felce neden olabilir.
Hemoglobin E Hastalığı
Hemoglobin E hastalığı genellikle Güneydoğu Asya kökenli insanları etkiler. Hafif anemiye neden olur, ancak orak hücre anemisinde ve hemoglobin C hastalığında ortaya çıkan diğer semptomların hiçbiri görülmez.
Hemoglobin S-C Hastalığı
Hemoglobin S-C hastalığı, orak hücre anemisi geninin bir kopyası ve hemoglobin C hastalığı geninin bir kopyasına sahip kişilerde görülür. Hemoglobin C hastalığından daha yaygındır ve semptomları orak hücre anemisi ile aynıdır ancak daha hafiftir. Bununla birlikte, idrarda kan, dalak büyümesi, retina kanaması ve kalça ekleminde problemlere neden olabilir.
