Mendel Yasaları’nın ortaya konulmasından sonra Sutton (Suton) ve Boveri (Baveri) 1902 yılında mayoz hücre bölünmesinde kromozom hareketlerinin,
kalıtım birimlerinin (genlerin) davranışlarıyla parallelik gösterdiğini ileri sürmüştür. Suton yaptığı çalışmalar sonucunda genlerin kromozomlar
üzerinde bulunduğunu, bir karakterin kalıtımında iki genin sorumlu olduğunu ve bu genlerin iki ayrı kromozom üzerinde yer aldığını açıklamıştır. Bu hipotez günümüzde Gen – Kromozom Teorisi olarak bilinmektedir.
Bilim insanları yaptığı çalışmalarda aynı kromozom üzerinde çok sayıda gen yer aldığını, canlılardaki gen sayısının kromozom sayısından fazla olduğunu belirlemiştir. Bir insanın vücut hücresinde 2n=46 kromozom bulunur. Bu kromozomlardan 22 çifti otozom, 23. sü ise kadınlarda XX, erkeklerde XY dir. Yandaki şekilde bir erkeğin karyotipi (kromozom haritası) verilmiştir
gen – Kromozom teorisi maddeler halinde kısaca özeti:
- Yeryüzündeki canlıların genetik özelliklerini ve karakterlerini belirleyen yapılar genlerdir.
- Genler kromozomların üzerinde bulunan yapılardır.
- Canlılarda varolan gen miktarı kromozom miktarından fazladır.
- Canlıların genetik özelliklerini belirleyen kromozom ve genler çiftler halinde bulunurlar.
- Gen, DNA zincirindeki belli bir uzunluktaki birimler olarak adlandırılır.
- Kromozom, canlılarda kalıtımsal bilgiyi taşıyan molekülleri içeren yapıları belirten terim olarak adlandırılır.
- Mayoz bölünme sırasında biri anneden biri babadan gelen şekil ve büyüklük bakımından aynı, aynı karaktere etki eden kromozomlar olarak adlandırılan homolog kromozomlar ve belirli özellikleri belirleyen genler olan alel genler birbirinden ayrılmaktadır.
- Mayoz bölünme ile ayrılan homolog kromozomlar ve alel genler daha sonra döllenme ile genler ve kromozomlar tekrar çift duruma dönerler.
- 1902 yıllarında ünlü bilim adamı S. Sutton yaptığı bilimsel çalışmalara dayanarak önemli bir hipotezi ortaya attı. İleri sürdüğü hipotez şu şekildedir “Genler, kromozomlar üzerinde yerleşmiş gerçek fiziksel birimlerdir. Bir özelliði oluþturan iki genin her biri, bir kromozom çiftinin üyesi üzerinde bulunur.”
- S. Sutton’un ileri sürdüğü hipotez daha yapılan bilimsel yöntemlerle ve çalışmalarla gen – kromozom teorisini meydana getirmiştir.
- Canlıların yapısı içerisinde bulundukları türe özgün kromozom sayısı bulunmaktadır. Örnek verecek olursak, meyve sineğinde 2n=6 kromozom bulunmaktadır, kurt bağrı bitkisinde 2n=46 krozomozom bulunmaktadır. eğrelti otunda ise 2n=500 kromozom bulunmaktadır.
- Bir anneden bir babadan gelen homolog kromozom çiftleri düzenlenmeleri durumunda karyotip olarak adlandırılırlar.
- Cinsiyeti belirleyen kromozoma eşey kromozom veya gonozom denilmektedir. Gonozom dışında kalan diğer kromozomlara ise vücut kromozomu veya otozom denilmektedir.
İnsanoğlunda 46 adet kromozom yani 23 çift kromozom bulunmaktadır. Bunların 22 çifti yani 44 kromozomu otozom (vücut kromozomu) geriye kalan 2 çift yani 4 kromozom ise gonozom (eşey kromozom)’dur. Erkeklerin kromozom formolü 44+XY iken dişilerin 44+XX şeklinde ifade edilir.
ÖRNEK SORU
Bütün genleri bağlı olan bir bireyden, krosing over
olayının da katkısıyla, 16 çeşit gamet oluşabilmektedir.
Bu bireyin genotipi aşağıdakilerden hangisindeki
gibidir?
A) Aa Bb Cc Dd Ee
B) AA Bb CC De EE
C) AA Bb CC Dd Ee
D) Aa Bb CC Dd Ee
E) Aa BB Cc DD Ee
Çözüm ..
Bir canlının oluşturabileceği gamet çeşidi 2n formü-
lüyle bulunur. Krosing over yoksa, genler birbirinden
ayrılamayacağından heterozigot kromozom çifti sayı-
sına bakılır. Krosing over varsa, bu durumda her gen
bağımsız gibi kabul edilir. Soruda verilenlerden, D şıkkındaki,
AaBbCCDdEe bireyinden, 24 = 16 çeşit gamet
oluşabilir (Krosing overli).
Cevap D
Kromozom Teorisi – PDF
