Difüzyon hızını etkiyen faktörler hakkında bilgi vermeden önce difüzyon hakkında kısaca bilgi verelim. Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru rastgele hareketine difüzyon denilmektedir. Difüzyon olayının gerçekleşmesi için bir zar gereksinim yoktur. Difüzyon olayında hareketi sağlayan moleküllerin sahip oldukları kinetik enerjidir.
Difüzyon olayını bir kaç örnek ile açıklayacak olursak; bir kaç damla kolonyayı odanın herhangi bir yerine damlatmamız durumda kolonyanın kokusunun odanın her noktasına dağılması basit bir difüzyon olayıdır. Biyoloji kitaplarında en sık verilen örnek ise, su dolu bir bardağın için bir küp şeker atmanız durumunda şekerin eriyerek bardağın içerisindeki suya dağılması difüzyon olayına örnektir. Bir diğer örnek ise, su dolu bir kabın içerisine mürekkep boşaltmanız durumunda mürekkebin su içerisinde dağılması difüzyon olayına örnektir.
Yukarıda sizlere örneklerde görüldüğü üzere moleküller çok yoğun ortamdan az yoğun ortama kinetik enerjilerini kullanarak difüzyon olayını gerçekleştirmektedir. Difüzyon ortamlar arasındaki yoğunluk farkını azaltmaktadır. Difüzyon ilk aşamalarda hızlı bir şekilde gerçekleşirken ilerleyen zaman diliminde hızı azalır ve daha sonra sabit bir hale gelir.
Difüzyon Hızını Etkileyen Faktörler
Molekül Büyüklüğü
Difüzyon olayında küçük yapılı moleküller büyük yapılı moleküller oranla daha kolay zardan geçerler. Bunu bir örnek ile açıklamak gerekirse, su molekülleri glikozdan daha küçük moleküller olduğu için zardan daha kolay geçerler. Aynı şekilde oksijen molekülü de su molekülüne oranla zardan daha kolay geçer.
Sıcaklık
Moleküller sıcaklığın yüksek olduğu ortamlarda daha hızlı hareket etmektedirler. Bu durum ise difüzyon hızını arttırmaktadır.
Konsantrasyon Farkı
Yüksek konsantrasyonlu ortamdaki moleküllerin birbirine çarpma oranı, düşük konsantrasyonlu ortamlara göre daha fazladır. Maddelerin kinetik enerjisi, yüksek konsantrasyonlu ortamdan düşük konsantrasyonlu ortama madde geçişini hızlandırmaktadır.
Basınç Farkı
Difüzyon hızını etkileyen faktörler arasında yer alan basınç farkını sizlere örnek ile açıklayacak olursak, atardamarlarda kan basıncı fazla olduğundan kandaki besin maddelerinin difüzyon hızıda yüksek olmaktadır. Basıncın etkisi ile damarlarda bulunan besinler gerekli dokulara hızlı geçer. Yani basınç artışı difüzyon hızını arttırmaktadır.
Yüzey Genişliği
Difüzyon hızı yüzey genişliği ile orantılıdır. Yani yüzey genişliği artarsa difüzyon hızıda artar, yüzewy genişliği azalırsa difüzyon hızıda azalır. Gazların yüzey geniş çok fazla olduğu için difüzyon hızlarıda hızlıdır.
Molekül Ağırlığı
Molekül ağırlığı küçük olan maddeler, büyük olan maddelere göre daha hızlı difüzyona uğramaktadır.
Por Sayısı
Hücre zarı üzerinde yer alan por adındaki delikler ne kadar fazla olursa difüzyon hızıda o kadar hızlı olur.
Yağda Çözünme Yeteneği
Vitaminler gibi yağda çözünen bazı maddeler, suda çözünen vitaminlere oranla zardan daha hızlı geçerler. Yani difüzyon hızları daha yüksektir.
Elektriksel Yük
Nötr maddeler iyon yüklü maddelere göre hücre zarından daha hızlı geçmektedir.
Difüzyon Hızını Etkileyen Faktörler – PDF
