Fizyolojik ve davranışsal tepkilerin bir günlük zaman dilimi içinde tekrarlanmasına günlük döngü denir. Günlük döngünün çok düzenli olması, vücut içinde var olan bir biyolojik saatle kontrol edildiğini gösterir. Biyolojik saat biyolojik ritim olarak da adlandırılmaktadır.
İnsanların ve birçok hayvanın geceleri uyuduğunu, gündüzleri ise uyanık olarak geçirdiğini hepimiz biliriz. Buna benzer başka örnekler verebilir misiniz? Biz birkaç örnek daha sıralayalım: Yaprak döken ağaçlarda yapraklar sonbaharda dökülür, ilkbaharda yeniden çıkar. Bazı hayvanlar kışın kış uykusuna yatar, baharda uyanır. Bazı kuşlar belirli mevsimlerde göç eder. İnsanda dişi bireylerde erginlik döneminde her ay bir menstruasyon meydana gelir.
Bu örneklerin tümünün ortak özelliği düzenli zaman aralıklarıyla tekrarlanmasıdır. Düzenli zaman aralıklarıyla tekrarlanan fizyolojik ve davranışsal tepkilere biyolojik ritm (biyolojik döngü) denir.
Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi biyolojik
ritmler günlük, aylık, yıllık döngüler halinde ortaya çıkabilir.
Biyolojik Saat Nasıl Çalışır?
Biyolojik ritmler çok düzenli olduğuna göre vücutta bunları kontrol eden bir saat olmalıdır. Bu saate biyolojik saat denir. Bilim adamlarının yaptığı araştırmalar insanda biyolojik saatin hipotalamusta bulunduğunu göstermiştir.
Biyolojik saat belirli koşullara göre ayarlanır ve dış çevrede herhangi bir değişiklik ortaya çıkmadan önce canlının fizyolojik ve biyokimyasal olaylarında gerekli ayarlamaların yapılmasını sağlar. Bununla birlikte biyolojik saat gerekli durumlarda yeni koşullara göre yeniden ayarlanabilir. Örneğin Türkiye’den
Kanada’ya uçakla giden bir insan birkaç gün eski biyolojik
saatine göre Kanada’da gündüzken uyumak istese de sonunda biyolojik saat Kanada saatine göre ayarlanarak uyku düzeni normale döner.
Örnek SORU:
Aşağıda verilen davranışlardan hangisi, doğuştan gelen kalıtsal davranışlara örnek verilemez?
A) Yassı solucanlara elektrik şoku verilince, vücudun büzülmesi
B) Yumurtadan çıkan kertenkelelerin yüzmesi
C) Yeni doğan bebeğin hemen annesinden süt emmesi
D) Kedi ve köpeklerin sırtı ovulunca, tüylerinin kabarması
E) Örümceklerin, ağlarına düşen cansız maddelere karşı zamanla tepki göstermemesi
Çözüm ..
Yassı solucanların elektrik verilince büzülmesi, sırtı ovulan kedi ve köpeklerin tüylerinin kabarması ve yeni doğan çocuğun annesini emmesi bir refleks davranışıdır.
Bunun için sonradan kazanılamazlar. Yumurtadan çıkan kertenkelenin yüzmesi içgüdü davranışıdır ve öğrenilmez.
Ancak örümceklerin cansız cisimlere tepki vermemesi alışkanlık şeklinde öğrenmedir. Başlangıçta her türlü harekete karşı tepki veren örümcekler, daha sonra cansız olan cisimlere karşı tepki vermemeyi öğrenirler.
Cevap E
Biyolojik Saat (Ritim) – PDF
