Bitkiyi toprağa bağlayarak, topraktan su ve suda çözünmüş minerallerin alınmasını sağlayan organ köklerdir.
Topraktan alınan su ve mineraller, hücrelerin büyümesi için gereklidir. Bitkinin büyüyüp gelişmesine bağlı olarak kök sistemi de gelişir.
Tohum çimlendiğinde embriyonik kök, yer çekimi yönünde aşağıya doğru yönelip ana kökü meydana getirir. Ana kökün dallanmasıyla toprak altında yan kökler gelişir.
Bir bitkinin kök ucu; kaliptra, hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma bölgesi olmak üzere dört kısımda incelenir.
Kaliptra
Bitki kökünün uç kısmını örten konik şekilli yapıdır. Kökün uç kısmı toprak içinde ilerlerken, dış etkenlerden zarar görmesini engeller.
Hücre bölünmesi bölgesi
Kök ucunun merkezinde bulunan, uç meristem hücrelerinden oluşan kısımdır. Bu hücrelerin, sürekli bölünme yeteneği vardır.
Uzama bölgesi
Bu bölgede bulunan uç meristem tarafından oluşturulan hücreler, dikey yönde büyü- yerek kökün uzaması sağlanır.
Olgunlaşma bölgesi (kök emici tüy bölgesi):
Bu bölgede yoğun olarak kök emici tüyleri bulunur. Emici tüyler, suyun ve suda çözünmüş minerallerin topraktan alınmasını sağlar. Kök toprak içinde ilerledikçe, zarar gören emici tüylerin yerine sürekli yenileri oluşur.
Bitkinin genç köklerini dıştan kütikulası bulunmayan bir epidermis tabakası sarar. Epidermis tabakasının altında oldukça kalın ve gevşek görünüşlü korteks tabakası yer alır. Korteks tabakasının iç kısmında bulunan hücreler ise endodermisi oluşturur.
Endodermis tabakası, korteks ile merkezî silindiri birbirinden ayırır. Kökün merkezi kısmında iletim demetlerini kapsayan bölüme, merkezi silindir denir.
Çok yıllık bitkilerde merkezi silindirde ksilem ve floem demetlerinin arasında kambiyum halkası yer alır.
Bitki kökleri, yapı ve görevlerine göre saçak ve kazık kök olmak üzere ikiye ayrılarak incelenir.
Saçak kök
Ana kökün fazla gelişmediği kök tipidir. Yan köklerle ana kökler yaklaşık aynı kalınlıkta olur. Gövdenin kökle birleştiği yerden hemen hemen aynı uzunlukta çok sayıda yan kök çıkar. Buğday, mısır, çilek ve arpa gibi bitkilerin kökleri
saçak kök şeklindedir.
Kazık kök
Bu kök tipinde ana kök iyi gelişmiş, kalınlaşmış ve toprağın içine doğru uzamıştır. Yan kökler ise ana köke bağlıdır ve az gelişmiştir. Fasulye, havuç, lahana ve bamya gibi bitkilerde kazık kök vardır.
Bitkilerde Kök; (Kökün Yapısı – Kök Çeşitleri – Özellikleri) – PDF
