Bitkiler Alemi
1- Damarsız Tohumsuz Bitkiler
2- Damarlı Tohumsuz Bitkiler
3- Damarlı Tohumlu Bitkiler
a. Açık Tohumlular
b. Kapalı Tohumlular
– Tek Çenekliler
– Çift Çenekliler
Bitkiler aleminin belirli bir basamağa kadar sınıflandırılması yukarıdaki gibidir. Şimdi hep birlikte bu basamakların genel özelliklerini ve bulundurdukları bazı bitkileri öğrenelim.
Damarsız Tohumsuz Bitkiler
Çiçek, tohum ve iletim doku bulundurmayan bitkilerdir. Bu grupta yer alan bitkilerde gerçek kök, gövde ve yapraklar bulunmaz. Bu grupta yer alan bazı bitkilerin basitten gelişmişe doğru sıralanışı, ciğer otları, boynuzlu ciğer otları ve kara yosunları şeklindedir.
Damarsız tohumsuz bitkilerden ciğer otları, genelde nemli topraklarda, kaya ve ağaç kütüklerinin üzerlerinde yaşar. İnce ve yapraksı yapılardan oluşur. Bu yapılar suyun alınmasında etkilidir. Ayrıca bu yapıların üzerinde şemsiye şeklinde, sperm ve yumurta üreten yapılar vardır. Boynuzlu ciğer otlar normal ciğer otlarına çok benzer. Ancak bu bitkilerin spor oluşturan yapıları boynuz şeklindedir. Bu nedenle bu adı almışlardır. Boynuzlu ciğer otları, çok nemli ortamlarda yaşar.
Kara yosunları nemli topraklarda yaşar. Topraktan su ve mineralleri rizoit adı verilen ipliksi yapılarla alırlar. Kara yosunları döl almaşı (metagenez) ile ürer.
Damarlı Tohumsuz Bitkiler
Bu bitkiler çiçek ve tohum bulundurmazlar. İletim dokuları vardır. Yani topraktan aldıkları su ve mineralleri yapraklara, yapraklarda üretilen besinleri bitkinin diğer bölümlerine ileten özel taşıma sistemine (damarlara) sahiptir. Damarlı tohumsuz bitkilerin basit yapılı gerçek kök, gövde ve yaprakları bulunur. Ilık ve nemli bölgelerde yaşar. Rizom adı verilen toprak altı gövdelerine sahiptir. Üremeleri kara yosunları gibi döl almaşı ile olur. Bu grupta yer alan bitkilerden bazıları, kibrit otları, at kuyrukları ve eğrelti otlarıdır. Eğrelti otları bu grubun en geliflmiş bitkileridir.
Gerçek kök, gövde ve yaprakları vardır. İletim dokusu çok gelişmiştir. Üremeleri sırasında tohum oluşumu gözlenir. Eşeyli ve eşeysiz üreyebilirler. Genellikle karada yaşarlar. Tohumsuz bitkilere göre, karasal yaşama daha iyi uyum sağlamışlardır.
Damarlı tohumlu bitkiler, tohumlarının yapısına göre, açık tohumlu bitkiler ve kapalı tohumlu bitkiler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Açık Tohumlu Bitkiler
Çoğunlukla ağaç, ağaçcık ve çalı şeklindeki bitkilerdir. Çoğu iğne yapraklı, bir kısmı da pulsu, şeritsi yapraklı bitkilerdir. Yaprakları uzun ömürlüdür. Yaprakların hepsi aynı zamanda dökülmediği için her zaman yeşil kalırlar.
İletim demetleri çok gelişmiştir ve kambiyuma sahip oldukları için enine kalınlaşma gösterirler. Gerçek çiçek ve meyve oluşumu yoktur. Tohumun üzerinde bir örtü bulunmaz. Tohum meyvenin içinde değil, kozalak yapraklarının üzerinde açıkta bulunur.
Bu özelliklerinden dolayı bu bitkilere açık tohumlular denilmiştir. Açık tohumluların tozlaşmasında genellikle rüzgar etkilidir. Bunların polenleri uçabilen yapıdadır. Çevremizde görebileceğimiz kozalaklı bitkiler açık tohumludur.
Kapalı Tohumlu Bitkiler
Bitkiler aleminin en gelişmiş ve en geniş grubu kapalı tohumlu bitkilerdir. Gerçek çiçek, tohum ve meyveleri bulunur. Tohumları açıkta değildir. Dişi organ tohumu sarar ve daha sonra meyveye dönüşür. Böylece tohum meyvenin içinde kalır. Bu özelliklerinden dolayı bu bitkilere kapalı tohumlular denilmiştir. Yediğiniz elma, karpuz vb. meyvelerin içindeki tohumları farketmişsinizdir. İşte bu bitkiler kapalı tohumludur.
Kapalı tohumlu bitkiler, tohumlarında bulunan çenek sayısına göre, tek çenekli bitkiler ve çift çenekli bitkiler olmak üzere ikiye ayrılır.
Tek Çenekli Bitkiler
- Çoğunlukla tek yıllık otsu bitkilerdir.
- Gövdelerinde enine kalınlaşmayı sağlayan büyüme dokusu (kambiyum) yoktur.
- Gövdeleri ince, boyları uzundur.
- Tohumdaki embriyoları tek çenek yaprağı taşır.
- Genellikle yaprakları ince, uzun, sapsız ve yaprak damarları birbirine paraleldir.
- İletim demetleri gövdede dağınık olarak dizilmiştir. (Kapalı demetler)
- Kökleri genellikle saçak köktür.
- Çiçeklerindeki taç yaprakların sayısı üçün katıdır. Örnek bitkiler: Ot, lale, orkide, iris, palmiye, buğday, muz, zambak, pırasa vs.
Çift Çenekli Bitkiler
- Genellikle çok yıllık odunsu bitkilerdir. Ancak otsu olanları da vardır.
- Gövdelerinde enine kalınlaşmayı sağlayan büyüme dokusu (kambiyum) vardır. Gövdeleri kalındır.
- Tohumdaki embriyoları çift çenek yaprağı taşır.
- Yaprakları tam veya parçalı, geniş, saplı ve yaprak damarları ağsıdır.
- İletim demetleri gövdede dairesel olarak dizilmiştir ve aralarında kambiyum halkası vardır. (Açık demetler)
- Kökleri kazık köktür.
- Çiçeklerindeki taç yaprakların sayısı beşin katıdır.
- Örnek bitkiler: Gül, bezelye, elma, erik, kiraz, kaktüs, nane, ceviz, armut, bezelye, badem
