Beyin Yapısı, Özellikleri, Beynin Bölümleri ve Kısımları

Beynin kısımları nelerdir? Beyin bölümleri nelerdir? Beyin yapısı ve beynin özellikleri hakkında resimli anlatım ve detaylı bilgi yazımız içerisinde yer almaktadır.

İnsan kafatasının üst kısmında yer alan, meningens isimli beyin zarı örtülü olan, iki yarım daire şeklindeki sinir kütlesinden oluşarak organizmanın işlevlerini denetleyen duyum ve bilinç merkezine beyin denilmektedir. Beyin omirilik ile merkezi sinir sisteminde yer almaktadır.

Bir insanın kafatasının içerisinde yer alan ve beynin yaklaşık olarak kütlesi 1,300 ila 1,400 gram arasındadır. Unutulmamalıdır ki beynin büyüklüğünün (hacmi) ve ağırlığının (kütle) zeka ve öğrenme ile hiç bir ilişkisi yoktur.

Beynin etrafını saran kafatasının beyine yakın olan kısmında meningens olarak adlandırılan bir zar tabakası bulunmaktadır. Meningens zar tabakası sert zar, örümceksi zar ve ince zar olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır.

BEYİN YAPISI 

Sert Zar

Bu kısım beyni saran kafatasına en yakın olan meningens zar tabakasıdır. Sert zarın temel görevi beyni mekanik etkilerden , yaralanmalardan ve zedelenmelere karşı korumak.

Örümceksi Zar

Bu zar sert zar ve ince zar arasında kalan meningens zar tabakasıdır. Yapısında bulunan ince bağ dokusu liflerinin vermiş olduğu örümcek ağı şekli nedeniyle örümceksi zar olarak adlandırılmaktadır. Bu zarın temel görevi ise, ince zar ve kalın zarı ince bağ doku lifleri ile birbirine bağlamaktır.

İnce Zar

Beyin zarları arasında en ince ve en iç kısımda bulunan meningens zar tabakasıdır. En temel görevi, içerisinde taşıdığı kan damarları ile beynin besin ve oksijen ihtiyacını sağlamaktır.

Meningens zarlarından örümceksi ve ince zar tabakası arasında beyin omirilik sıvısı bulunmaktadır. Bu yapıya bazı biyoloji kaynaklarında beyin omirilik sıvısının kısaltması olan BOS adıda verilmektedir.Beyin zarları mikroorganizmaların etkisiyle iltihaplanmasına menenjit denilmektedir.

Beyin omirilik sıvısı’nın (BOS) görevleri

• Beyin ve omiriliği mekanik etkilerden korumak.
• Beynin kan alış verişini sağlamak ve dengelemek.
• Beynin besin ve oksijen ihtiyacını sağlamak ve dengelemek.
• İyon derişimini dengede tutmak.

Beyin ön, orta ve arka olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Ön beyin uç ve ara beyin, arka beyin ise beyincik, omirilik soğanı ve pons denen bölümlerden oluşmaktadır. Beyin organının yapısında su, yağ, protein, karbonhidrat, diğer organik ve inorganik maddeleri bulunmaktadır.

Beynin Bölümleri

1- Ön Beyin

         a. Uç beyin
         b. Ara beyin
– Hipotalamus
– Talamus

2- Orta Beyin

3- Arka Beyin
          a. Beyincik
          b. Omirilik Soğanı
          c. Pons (Valorii Körpüsü)

1- ÖN BEYİN

Bu kısım insan beyinin en kısmı olarak bilinmektedir. Ön beyin uç beyin ve ara beyin olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

a. Uç Beyin

Sağ ve sol yarım kürelerden oluşmaktadır. Bazı biyoloji kaynaklarında uç beyine beyin yarım kürleri denilmesinin nedeni budur. Sağ ve Sol yarım küreden oluşan bu kısımları üst kısımdan nasırlı cisim, alt kısımdan beyin üçgeni olarak adlandırılan sinir demetleri birbirine bağlamaktadır. Uç beynin sağ ve sol yarım kürelerini birbirinden ayıran yarığa Rolando yarığı denilmektedir. Rolando yanığı uç beyin kürelerini enine kesmektedir.

Laboratuvar ortamında bir beyinden enine kesit almanız durumunda dış kısmının nöron gövdelerinden oluşmuş boz maddeden, iç kısmında ise miyelin kılıflı aksonlardan oluşmuş ak maddeden oluştuğunu gözlemleyebilirsiniz.

Beyin yarım küresinde girinti ve çıkıntılar bulunmaktadır. Çıkıntılara girus, girintilere ise sulkus adı verilmektedir. Girus ve sulkusun ne gibi faydası var peki? Bu girinti ve çıkıntılar uç beyinde bulunan yarım kürelerin yüzey alnın artmasını sağlamaktadır.

Uç beyinde bulunan sağ ve sol kısım insan vücudunda kendilerine zıt tarafları kontrol ederler. Yani uç beynin sağ yarım küresi sol taraftaki organları kontrol ederken, sol yarım kürede bulunan ise sağ taraftaki organları kontrol eder. Ve bilmenizde fayda olan bir bilgiyi sizinle paylaşmak isterim. Eğer bir insanın sağ tarafı felç olduysa o kişinin sol tarafının dahada kuvvetleneğini unutmayın. Yukarıda sizlere ifade ettiğim şeyin gerçekleşme olasılığı %90‘dır.

Uç beyin yarım kürelerinde istemli hareketlerin kontrolü, 5 duyu organından gelen uyarıların algılanması, öğrenme, hafıza, zeka, bilinç, yazma, konuşma gibi merkezlerin bulunduğu bölgedir.

Uç Beynin Görevleri (Beyin Yarım Küresinin Görevleri)

• Sol yarım küre sağ eli, sol yarım küre sağ eli kontrol etmektedir.
• Sol yarım küre konuşma ve yazma, sağ yarım küre görme ve hayali sağlamaktadır.
• Sol yarım küre bilimsel ve sayısal yeteneklere sahipken, sağ yarım küre ise müzik ve sanat yeteneğine sahiptir.
• Sol yarım küre düşünme, mantık ve çözümlemede daha aktifken, sağ yarım küre ise üç bouylu resim ve şekilleri tanıma ve anlama aktiftir.
• Beyin yarım küresi yani uç beyin farklı aktiviteleri kontrol eden 4 kısımdan oluşmaktadır. Bu kısımlar ön lop, yan lop, şakak lop ve arka lop olarak adlandırılmaktadır.

Beyin yarım küresinin kısımları

Ön Lop (Frontal Lop) : Yürüme, yüzme gibi istemli hareketleri yapmamızı kontrol eden kısımdır.

Yan Lop (Parietal Lop) : Temas, basınç, titreme, sıcaklık ve tat duyuların alğılandığı bölgedir. Ayrıca konuştuğumuz ve yazılan şeyleri anlamamızı sağlayan kısım burasıdır.

Şakak Lop (Temporal Lop) : Ses ve koku duyularının algılandığı yer burasıdır. Ayrıca hafıza merkezimiz burasıdır.

Arka Lop (Oksipital Lop) : Görme olaylarının gerçekleştiği kısımdır.

b. Ara Beyin

Ön beyni yani beyin yarım küreleri dışında kalan kısma ara beyin denilmektedir. BAzı biyoloji kaynaklarında ara beyine diensefalon denilmektedir. Ara beyin talamus ve hipotalamus olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Farklı biyoloji kaynaklarında talamus, hipotalamus, epitalamus, subtalamus (pretalamus) ve pretektumdan oluştuğu bilgi yazılmaktadır. Ancak biz bu yazımızı lise düzeyinde biyoloji konularına göre yazıyoruz diğer yazılarımızda ara beyine daha geniş ele alacağız.

Ara Beyin
– Talamus
– Hipotalamus

TALAMUS

Diensefalonun yani ara beyin kısmının bir parçası olan talamus koku duyuları dışındaki, tüm sistemlerden gelen afferent impulslar (uyartıları) için bir kapı görevi görmektedir. Bunlara ek olarak talamus amaca yönelik bilinçli davranışlardan da sorumludur. Yani temel olarak talamus nöronlarda bulunan impulsları (uyartıları) filtreleyerek sınıflandırır ve uç beyne iletir. Talamus uyku ve uyanıklık durumunuda dengelemektedir. Bilmeniz fayda gördüğüm bir diğer bilgi ise talamus uyku halinde çalışmamaktadır.

HİPOTALAMUS

İnsan vücudu için hayati önem taşıyan iç dengeyi yani homeostasiyi korumak, hormonal kontrolleri sağlamak ve duygusal davranışları kontrol etmek için görevli ara beyin kısmına hipotalamus denilmektedir.

Hipotalamusun Görevleri ;

• Kanın basıncını ve kalp atışının hızını dengeler.
• Vücut ısısını sabitleştirir.
• Susama, idrar ve elektrolit dengesini düzenler.
• Açlık ve tokluk durumunda hormonların salgılanmasını sağlar.
• Duyu ve davranışları ayarlanmasını sağlar.
• Salgıladığı özel hormonlar ile hipofiz bezinin çalışmasını kontrol altına alarak hormonların salgılanmasını sağlamaktadır.
• Karbonhidratlar ve yağların metabolizmamızdaki ayarını düzenler.

HİPOTALAMUS ve HİPOTALAMUSUN GÖREVLERİ HAKKINDA DETAYLI BİLGİ İÇİN TIKLAYINIZ…

2- ORTA BEYİN

Pons olarak adlandırılan yapısının hemen üzerinde, ara beynin alt tarafında bulunan beyin kısmıdır. Orta beyin görme olaylarının ve duyma olaylarının refleks kontrol merkezidir. Orta beynin işlevini bir örnek ile açıklamak gerekirse. Işığın fazla olduğu ortamlarda göz bebeklerimizin büyüyüp küçülmesini orta beyin yapmaktadır. Bir diğer örnek ise köpeklerin bir ses duyması durumunda kulaklarını dikleşmesini de orta beyin sağlamaktadır.

Orta beynin üst kısmında 4 adet çıkıntı bulunmaktadır. Bu çıkıntılara dördüz çıkıntılar (optik lop) denilmektedir. Orta beyin bizim dinlenme durumumuzda dahi kasların bir miktar kasılı durmsı ve vücut duruşumuzun dik olmasını kontrol eder.

3- ARKA BEYİN

Arka beyin beyincik, omirilik soğanı ve pons kısımlarından oluşmaktadır. Şimdi bu kısımları ayrı başlıklar altında inceleyeceğiz…

a.Beyincik

Başımızın arka kısmında yer almaktadır. Beyinciğin şekli ağacı çağrıştırdığı için hayat ağacı olarak adlandırılır. Beyincik vücudumuzu dengede tutmayı sağlamakla beraber istemli kaslarımızın çalışmasını ve bu istemi kasların birbiriyle uyumlu çalışmasını sağlamaktadır. Beynin beyincik kısmı zarar veya hasar görmüş biri dengesini kaybeder ve düzgün yürüyemez. Beyinciğin temel görevini daha iyi anlayabilmeniz için bir örnek daha verecek olursak. Bir kuşun eğer beyincik kısmı zarar gördüyse kanat çırpıp uçamaz uçmaya çalışsa bile kanatları birbiriyle uyumlu olarak çalışmayacaktır. Ve ilginç bir bilgi daha eğer bir insan beyincik kısmından zarar gördüyse iki parmağını birbirine değdiremez.

Beyincik kısmının en temel göevi dengeyi sağlamak olsada, gözden gelen uyarıları değerlendirme görevide bulunmaktadır.

Beyincik’de boz ve ak maddeler bulunmaktadır. Boz maddeler dış kısımda, ak maddeler ise iç kısımda bulunmaktadır.

b. Omirilik Soğanı

Omirilik ve pons arasında yer arka beyin kısmıdır. Omirilik soğanın da da tıpkı beyincik ve omirilikte olduğu gibi ak ve boz maddeler bulunmaktadır. Beyin içinde çıkan motor sinirleri omirilik soğanın da çapraz olarak vücuda dağılmaktadır.

Omurilik soğanının Görevi ;

• Sindirim, solunum, dolaşım ve boşaltım gibi sistemlerin çalışmasını sağlamak.
• Karaciğerin kan şekerini ayarlayıp denetlemek.
• Yutkunma, hapşırık, öksürük ve kusma gibi hayati refleksleri kontrol etmektedir.
• Çok net ifade edilmelidir ki omirilik soğanı çalışmayan bir canlı hayatını yitirir.

c. Pons (Varolii Köprüsü)

Sadece memeli canlılarda bulunan bir arka beyin kısmıdır. Ön beyin, beyincik ve omrilik soğanı arasında yer alan vu kısım enine sinir tellernde oluşmaktadır. Bu yapıya varolii köprüsüde denilmektedir. Beyincik yarım kürelerini birbirne bağlar ve aralarındaki impuls iletimi sağlamaktadır.

Orta beyin pons ve omirilik soğanının tamamına beyin sapı denilmektedir.

BEYNİN KISIMLARI – PDF