ATP bir adenin bazı, bir riboz şekeri ve trifosfat (üç fosfat) birimlerinin oluşturduğu bir bileşiktir. Adenin ve riboz birlikte adenozini oluşturur. Bu yapıya bir fosfat eklendiğinde AMP (Adenozin monofosfat), AMP ye bir fosfat eklendiğinde ADP (Adenozin difosfat) ve ADP ye bir fosfat eklendiğinde ATP oluşur. ATP ye enerji taşıyıcı özelliği veren trifosfat birimidir. Bu kısım iki tane yüksek enerjili fosfat bağı (~P) içerir. ATP molekülü tüm canlı hücrelerde üretilir. Hücre dışına çıkamaz ve hücrede depolanamaz.
ATP nin Sentezi (Enerjinin ATP de depo edilmesi)
ATP enerji verici tepkimelere bağlı olarak ADP ye bir fosfat grubu eklenmesi sonucu oluşur. Böyle fosfat eklenmesi şeklindeki tepkimelere fosforilasyon denir. ADP ye fosfat grubu eklenerek ATP meydana gelmesi için mol başına 7300 kalorilik enerji gerekir. Hücrelerde çeşitli şekillerde üretilen bu enerji, ATP de yüksek enerjili fosfat bağı (~P) enerjisi olarak depo edilmiş olur.
Fosforilasyon için kullanılan enerjinin şekli , kaynağı ve açığa çıkartılma biçimi bakımından dört çeşit fosforilasyon vardır :
- Fotofosforilasyon : Işık enerjisi kullanılarak gerçekleştirilen
fosforilasyon tipidir. Fotosentezin ışık tepkimelerinde gerçekleşir. - Oksidatif fosforilasyon : Organik besinlerin hidrojenlerine ait yüksek enerjili elektronların elektron taşıma sisteminden (ETS) akarken sisteme bıraktığı enerji kullanılarak gerçekleştirilen fosforilasyon tipidir. Oksijenli solunumun ETS (Elektron Taşıma Sistemi) tepkimeleri evresinde gerçekleşir.
- Substrat düzeyinde fosforilasyon : Organik besinlerin C – H bağlarının kopması şeklinde yürüyen tepkimelerde açığa çıkan enerjinin kullanıldığı fosforilasyon tipidir. Solunumun glikoliz ve sitrik asit evrelerinde gerçekleşir.
- Kemosentetik fosforilasyon : Bazı inorganik maddelerin oksidasyonuyla açığa çıkan kimyasal enerjinin kullanıldığı fosforilasyon tipidir. Kemosentezde gerçekleşir.
