Akdeniz iklimi söz konusu olduğunda, akla ilk gelen Akdeniz bölgesidir. İtalya, İspanya ve Yunanistan gibi ülkeler, birçok kişinin aklına gelen yerler arasındadır. Ancak, Akdeniz ikliminin bulunduğu tek yer burası değil.
Ülkemizde yaşanan akdeniz iklimi, yaz aylarında sıcak ve kurak, kış aylarında ılık ve yağışlarla geçen iklimi ifade eder. Yazın yaşanan sıcaklık güneş ışınlarının düşme açısıyla, kuraklık ise alçalan hava hareketleriyle ilişkilidir.
Akdeniz ikliminde yaşanan en sıcak ay ortalaması 28-30 Derecedir (°C). Akdeniz ikliminde kar yağışı ve don olayı çok ender görülen bir durumdur. Akdeniz iklimine sahip bölgelerde kışın yağış fazladır. Yazın ise yağış yok denecek kadar azdır. Ayrıca kışın yağan yağmurlarda genelde cephesel yağan yağmurlardır. Cephesel yağışın en fazla görüldüğü iklim tipi akdeniz iklimidir.
AKDENİZ İKLİMİNİN SICAKLIK VE YAĞIŞ MİKTARI
Akdeniz ikilimin görüldüğü en aralıkları 30° – 40° enlemleridir. Akdeniz ikliminde yazları sıcak ve kurak geçer. Kışları ise ılık ve yağışlı geçmektedir. Akdeniz iklimine sahip bölgelerde yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20°C /Derece)’dir. Sıcaklık farkının az olduğu iklim türüdür. Yıllık sıcaklık farkı 18°C civarındadır. Yıllık yağan yağış miktarı 600-1000 mm arasında değişmektedir.
AKDENİZ İKLİMİNİN BİTKİ ÖRTÜSÜ
Yağışın fazla olduğu mevsim kış, en az olduğu mevsim ise yazdır. Akdeniz ikliminin karakteristik bitki örtüsü makidir. Makiler, kızılçam ormanlarının tahrip olması sonucu oluşan bir bitki örtüsüdür.
Makiler;
- Sürekli yeşil kalan,
- Kısa boylu,
- Sert yapraklara sahip,
- Kuraklığa karşı dayanıklı,
- Çalımsı bodur bitkilerdir.
Maki türlerine örnek verecek olursak; Mersinler, defneler, kocayemişler, zeytinler, süpürge çalıları, bodurlar, ardıçşar gibi bitkiler örnek verilebilir.
Akdeniz ikliminde az miktarda yağışların yeterli olduğu orta yükseklikteki yamaçlar da iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak kızılçam, sarıçam, karaçam ormanları verilebilir.
Akdeniz iklimi en belirgin olarak ülkemizin Akdeniz bölgesinde görülmektedir. Ancak akdeniz iklimi yalnıca ülkemizde etkili değildir.
Akdeniz ikliminin etkili olduğu diğer Bölgeler (Ülkeler)
- Güney Portekiz Bölgesi,
- Afrika’nın Güneyindeki Kap bölgesi,
- Avustralya’nın güneybatı bölgesi,
- Avustralya’nın Güneydoğu bölgesi,
- Orta Şili
- ABD’nin Kaliforniya eyaletinde etkili olabilmektedir.
Akdeniz iklimi hakkındaki bilgileri kısaca toparlamak gerekirse; Akdeniz iklimi, yazın sıcak ve kuraktır, kışın ise ılık ve yağışlıdır. Akdeniz ikliminde yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısıylaa, kuraklık ise alçalıcı hava hareketleriyle orantılıdır. Aylık sıcaklık ortalaması 28 ila 30 °C iken, aylık soğukluk ortalaması 8 ila 10°C’dir. Yıllık ortalaması 18°C’dir. kar yağışı ve don olayı ender gerçekleşir. Yağmur kış mevsimi fazla, yaz mevsiminde ise yok denilecek kadar az yağmaktadır. Akdeniz ikliminde yağan yağmurlar genellik cephesel yağışlardır. Kışın sık gerçekleşen cephesel yağışlar en fazla akdeniz ikliminde görülmektedir.
Akdeniz İkliminin Özellikleri
- Yıllık ortalama sıcaklığı 15-18°C civarındadır.
- Temmuz ayında ortalama sıcaklık 25°C dereceyi geçmektedir.
- Ocak ayı ortalama sıcaklık, güneyde 10 derece, Ege kıyılarında 7-8°C civarındadır.
- Yazın güneyden gelen çöl ikliminin etkisinde kaldığından, yağış gerçekleşmez.
- Yağışların büyük çoğunluğu kışın, cephesel etkiye bağlı olarak Kasım-Nisan aylarında gerçekleşmektedir. ( 1000 mm )
- Kıyıya paralel uzanan dağlar bulunduğundan, nemli hava kışın kıyıda yığılır. Bu durum kış yağışlarının uzun sürmesine neden olmaktadır.
Akdeniz ikliminin Yağışları (Yağış Rejimi)
Akdeniz ikliminde yıllık yağış miktarı yükselti ile doğru orantılıdır. Ortalama 600 – 1000mm arasında yer alır. Akdeniz ikliminin yağış rejimi düzensizdir.
Akdeniz ikliminin Bitki Örtüsü
Bitki örtüsünün maki olduğunu yukarıda ifade etmiştik. Maki bitki örtüsü hakkında bilgi almak için yukarıyı okuyabilirsiniz.
DÜNYADA AKDENİZ İKLİMİ
Akdeniz İkliminin Tanımlanması
Akdeniz iklimini ve bulunduğu yeri anlamak için bu iklimin tanımlanması gerekmektedir. Bu iklim türü, ılıman, yağışlı kışlar ve ılıktan, sıcaktan kuru yazlara kadar tanımlanmaktadır. Bu iklimi farklı kılan sıcaklık aralığı değil. Dünyada, Akdeniz iklimlerinde bulunabilecek sıcaklıklara benzeyen birçok yer vardır. Akdeniz iklimini farklı kılan yağış şeklidir. Çoğu zaman, sıcak yazları ve ılıman kışları olan yerler, yaz aylarında büyük miktarlarda yağış alırlar. Akdeniz iklimindeki yazlar belirgin bir şekilde kuru.
Akdeniz iklimi nerede bulunur?
Bu iklimin isimleri, Akdeniz boyunca bölgelerin bulunduğunu gösteriyor. Güney İspanya, Fransa’nın güneyi, İtalya, Hırvatistan’ın Adriyatik Kıyısı, Yunanistan, Türkiye’nin Akdeniz Kıyısı, Lübnan, İsrail, Tunus kıyıları ve Akdeniz’in çeşitli adaları gibi yerler bu tür bir iklime sahiptir. Bunlar, bu tür iklimin bulunabileceği yerler değil.
Antarktika hariç her kıtada Akdeniz iklimi bulunabilir. Kuzey Amerika’da, Akdeniz iklimi orta ve güney Kaliforniya’da bulunur. Ayrıca, kuzey Baja Californnia’daki Meksika’nın uzak kuzeybatı köşesi. Güney Amerika’da, Şili’nin Orta Vadisi bu iklim tarafından temsil edilmektedir. Avrupa’nın Akdeniz bölgelerine ek olarak, Atlantik Okyanusu üzerinde bulunan güney Portekiz, bir Akdeniz iklimine sahiptir. Afrika’nın iki Akdeniz iklim bölgesi vardır. Fas’ın Atlantik sahilinden bir önceki paragrafta bahsedilmiş olan Afrika’nın Akdeniz bölgelerinin bir kısmı. Afrika’da bir başka Akdeniz iklim bölgesi, güneybatı Güney Afrika’da, Western Cape’de. Asya’nın Akdeniz iklim bölgesi İsrail, Lübnan, Güney Türkiye ve Kuzeybatı İran’da temsil edilmektedir. Avustralya’nın güneybatı sahilinde bir Akdeniz iklimi vardır.
Akdeniz İklimine Etki Eden Faktörler
Bir kişi bir haritayı analiz ederse, dikkat edilmesi gereken önemli bir model vardır. Akdeniz bölgesinin dışında, Akdeniz ikliminin dağılımı biraz seyrek. Bu iklim türü , kıtaların batı kıyılarına da yoğunlaşmıştır. Çoğu zaman, Akdeniz iklimi olan bölgeler semidert, çöl veya okyanussal nemli iklimlerin yakınında yer alacaktır. Akdeniz ikliminin enlemleri 30 dereceden 45 dereceye kadar değişmektedir.
Akdeniz iklim bölgelerinin yeri, atmosferik basınç sistemleri ve okyanus akıntıları gibi etkilere bağlıdır. Akdeniz bölgesi dışındaki Akdeniz iklimleri genellikle yüksek basınç sistemli yerlerde bulunur . Örneğin, Güney Afrika’nın Batı Cape bölgesi ile , Akdeniz iklimi Güney Atlantik yüksek tarafından şekillendirilir. Yüksek atmosferik basınçla hava çöker. Bu, özellikle yaz aylarında, bulutsuz koşullar ve güneşli gökyüzü oluşturur. Antisiklonların (yüksek basınç sistemleri) hareketi, Akdeniz iklimlerinde bulunan yağış düzenini etkilemektedir.
Akdeniz İklimlerinde Bulunan Bitkiler
Akdeniz iklimlerindeki flora, iklime iyi uyum sağlamıştır. Bu tür iklimlerde bulunan bitkiler, yeterli yağış ve uzun süreli kış mevsimi olmaksızın uzun yazlara adapte edilmelidir. Evergreen sclerophyll çalılar ve sclerophyll ağaçları, Akdeniz iklimlerine iyi adapte olmuş floralar arasındadır. Bu tür çalılar ve ağaçların sert yaprakları vardır. Saplar boyunca yapraklar arasındaki mesafe diğer bitkilerden daha kısadır. Yapraklar daha küçük ve kalın olma eğilimindedir. Bu özellik daha fazla su tutmaya yardımcı olur. Sclerophyll yaprakları da sıcak yazları tolere yardımcı olan kösele.
Akdeniz İkliminde İnsan Yerleşimi
Dünyanın en eski şehirlerinden bazıları Akdeniz iklimlerindedir. Bunlar arasında Roma, Kudüs, Beyrut ve İzmir vardır. Akdeniz havzasında birçok medeniyet gelişti. İklim, bölgede büyüyen uygarlıklarda önemli bir etken rol oynamıştır. Kış aylarında mevsimsel yağışlarla birlikte ılık ve ılıman bir iklime, arpa ve buğday gibi tahıl ekinlerinin yetiştirilmesine yardımcı oldu. İdeal toprak tipleri ve kuru yazlar nedeniyle üzümler ve zeytinler Akdeniz iklimlerinde iyi yetişir. Buğday temel bir besindir. “Yaşam personeli” olarak adlandırılır. Buğdayın yetişebileceği yerler (özellikle Akdeniz ikliminde), bir besin kaynağı mevcuttu ve medeniyetler gelişebilirdi.
Günümüzde, Akdeniz iklimi sadece tarım için uygun değildir, birçok insanın yaşamayı tercih ettiği yerler olarak hizmet vermektedir. Birçok insan, tropik iklimlere göre daha sağlıklı olduğu düşünülen ılık ve ılıman iklime sahip bölgeler arar. San Diego ve Barselona gibi birçok şehir nüfuslarını son otuz yılda büyüdüğünü gördü. Sıcak, kuru iklimler bunun sebeplerinden sadece bir tanesidir.
