Hücre içi Sindirim ve Hücre Dışı Sindirim

Bir çok canlı türünde besinlerin alınımı, sindirimi ve sindirilmeyen atıkların vücut dışına atılması özel yapı ve organlar ile gerçekleşmektedir.

Canlıların hücre ve dokularında, protein, yağ ve karbonhidratlar gibi organik moleküller bulunmaktadır. Canlı yapısında bulunan protein, yağ ve karbonhidrat moleküllerini parçalayan enzimler bulunmaktadır. Enzimler hücredeki sindirim işlemini özel yapı ve organlarda yapmaktadır.

Canlılarda meydana gelen sindirim hücre içi ve hücre dışı sindrim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
A) Hücre İçi Sindirim
B) Hücre Dışı Sindirim

HÜCRE İÇİ SİNDİRİM

Besinler besin kofulları olarak özel yapılar ile hücre içine alınır. Hücre için alınan bu besinler besin kofulu içerisinde enzimlerin yardımıyla yapı taşlarına ayrılırlar. Gerçekleşen tüm bu olaya ise hücre içi sindirim denilmektedir. Bitkiler, protistalar, süngerler ve sölenterler gibi canlı türlerinde hücre içi sindirim görülmektedir. Bu canlı türleri dışında akyuvar hücrelerinde de hücre içi sindirim görülmektedir.

Protistalar ve süngerlerde besinler hücre içerisine pinositoz ve fagositoz yoluyla alınmaktadır.

Pinositoz

Yunanca bir kelimeden türemiş ve pino (içmek) ile sito(hücre) anlamına gelen kelimelerden oluşmaktadır. Sıvı haldeki madde veya besinlerin vezikül adı verilen yapıyı oluşturarak sitoplazma içerisine alınmasına pinositoz denilmektedir.

Fagositoz

Katı besinlerin yalancı ayak olarak adlandırılan yapı ile sitoplazma içerisine alınmasına fagositoz denilmektedir.

  • Fagositoz ve pinositoz ile hücre içine alınan besin veya maddenin çevresinde besin kofulu oluşturulur.
  • Oluşturulan bu besin kofulu ile hücre içine alınan madde veya besin lizozom ile birleşir.
  • Lizozom daha sonra içerisinde bulunan sindirim enzimleri ile besini veya maddeyi parçalar.
  • Lizozomda sindirim enzimleri ile parçalanan bu besinler veya maddeler koful zarından sitoplazmaya geçerek hücre metabolizmasında kullanılır.
  • Gerçekleşen bu olaylar sonucunda birde atık maddeler oluşur. Bu maddeleri taşıyan yapıya ise boşaltım kofulu denilmektedir.
  • Boşaltım kofulunda oluşan bu maddeler ekzositozla hücre dışına atılır.

ÖNEMLİ NOT: Sindirim olayının gerçekleştiği en basit yapı besin kofuludur. Sindirim olaylarının zarla çevrili bir organel içerisinde yapılmasının en önemli nedeni hücrenin kendi kendini sindirmesini önlemektir.

HÜCRE DIŞI SİNDİRİM

Hücre dışı sindirim olayında, büyük yapılı organik moleküller hücre dışında yapı taşlarına parçalandıktan sonra hücre içine alınır. Çürükcül bakteri ekmek küfü gibi mantarlarda (Çürükcül Canlılar), böcekçil bitkilerde, sindirim sistemi gelişmiş canlılarda, omurgali ve omurgasız hayvaların bir çoğunda görülmektedir.

Hücre içi sindirim olayında, hücre dışına veya vücut ile ilişkisi olan özel sindirim boşluklarına sindirim enzimleri salgılanır. Hücre dışına gönderilen bu sindirim enzimleri besini veya maddeyi enzimler yardımıyla monomerlerine kadar parçalar. Monomer derken amino asit gibi yapı taşlarına kadar parçalanır. Tüm bu olaylar hücre dışında meydana geldiği hücre dıışı sindirim denilmektedir.

ÖNEMLİ NOT: Hücre dışı sindirimde sindirim enzimlerinin salgılanmasına ribozom, endoplazmik retikulum, golgi ve hücre zarı görev almaktadır. Yani Hücre dışı sindirimde lizozom görev yapmamaktadır.

Saprofit Bakterilerde Hücre Dışı Sindirim

  • Saprofit bakteriler hücre dışına ekzositoz yolu ile sindirim enzimleri salgılar.
  • Böylece saprofit bakteriler büyük besin moleküllerini hücre dışında sindirir.
  • Parçalanmış olan besin monomerlerine ayrılır ve daha sonra hücre için alınarak saprofit bakteriler için önemli olan yaşamsal faliyetlerde kullanılır.

 

Böcekçil Bitkilerde Hücre Dışı Sindirim

  • Bitkiler aleminde böcek yiyen bir böcekçil bitkilerde hücre dışı sindirim görülmektedir.
  • Böcekçil btkiler nasti adı verilen bir yöntem ile böceği yakalar.
  • Nasti yönteminde salgılana madde ile böcek bitkiye yapışır ve kaçamaz.
  • Daha sonra böcekçil bitki ekzositoz ile hücre dışına sindrim enzimlerini salgılar.

  • Böcek hücre dışında sindirildikten sonra aminoasitlerine kadar parçalan bu besin hücre içine alınır.
  • Böcekçil bitki aldığı bu besin sayesinde ribozomda kendi kendine uygun proteinlerin sentezlenmesinde kullanır.

 

Amiplerde Hücre İçi Sindirim

  • Amipler öncelikle yalancı ayak olarak adlandırılan yapıyı oluştururlar.
  • Daha sonra amip besinin etrafını hücre zarı ile sarar.
  • Daha sonra hücre zarı kopar ve besin kofulu adını alarak hücre içine taşınır.
  • Hücre içine alınan besin kofulu lizozom ile birleşerek sindirim kofulu adını alır.

  • Daha sonra sindirim kofulu içerisinde bulnan enzimler araılığıyla besini monomerlerine kadar parçalar.
  • Daha sonra bu monomerler sitoplazmaya taşınarak hücre faaliyetleri için kullanılır.

HÜCRE İÇİ VE HÜCRE DIŞI SİNDİRİM – PDF 

 

Önceki İçerikProteinlerin Canlılar İçin Önemi
Sonraki İçerikEpidermis Hücrelerinin Farklılaşması ile Oluşan Yapılar

3 YORUMLAR

  1. nişastanın glikoza yıkılması sadece hücre dışında gerçekleşen bir eylem midir ? hücre dışına biraz örnek verebilir misiniz glikozdan glikojen sentezi falan neye giriyor tam kavrayamadım

  2. nişasta hayvanların hücrelerinde bulunmaz ancak hayvanların hücelerinde nişastayı sindiren enzimler var bu enzimler kanallara (yani hücenin dışına gönderilip nişasta sindirilyor bu da hücre dışı sindirim oluyor. )
    GLİKOZ dan gliikojen sentezi hem kanallarda yani ince bağırsakta hemde hücre içinde birbirine dönüşebilir ben de bu kadar biliomm awwwwww

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz